Ahmad Tabibiy (1869-1911)-She’rlari
VOMIQ VA UZRO"dan Shoh Vomiq bir kecha Azroni tushida ko‘rib tozadin oshiftalig‘da yagona bo‘lg‘oni va Azroning hama ahvolin so‘rub yuz shavqu zavq bila yo‘lg‘a ravona bo‘lg‘oni. Xush ulkim baxtni bedor topg‘ay, Agar uyquda vasli yor topg‘ay. Hamul kim ishq ilmida mudarris, Edi ham nuqta fannig‘a muhandis. Bu yanglig‘ qildi bu yerda hikoyat, Ki Vomiq uyquda qilg‘ach farog‘at. Tushida ko‘rdikim mahbubi Azro. Hamul kecha dog‘i chodirda, ammo— O‘tirmish o‘zi birla suhbat aylab, Takallum behadu beg‘oyat aylab. Boqib chun ko‘rdi ul ishqi jahongir, Erur Azro ayoqi uzra zanjir, Balo zindonida mahbus bo‘lmish, Ko‘zi ham qonlig‘ ashki birla to‘lmish. Ko‘rub Azroni ul shohi vafokesh, Oyoqda qayd ila g‘amgin dili resh. Qilib hayratni bermas hechgah yod, Ki topg‘ay band poyi sarv ozod. Magar oshiq erur zanjiri avbosh, Ki zulfidek oyoqig‘a qo‘yar bosh. Qilib bu vajhdin zulfin parishon, Ki o‘pgay soqini zanjiri pechon. Ko‘rub Vomiq, bu yanglig‘ mojaroni, Chekib afsus ila ohu navoni. Dedi: «Key halqai zulfing girihgir, Sani kim qildi mundoq poy zanjir? Nedindur tavq bandi siym soqing, Bu zindon ne uchun bo‘ldi visoqing? Qafasda rasm erur band o‘lsa bulbul, Kishi hargiz qafasda ko‘rmamish gul. Bu dam ko‘rdum ajab rasmi digargun, Ki Layli bastai zanjiri Majnun. Sen o‘lmishsen chu zanjir ila basta, Anga loyuq meni majnuni xasta. Seni qilg‘uncha bu zanjir dilgir Mening bo‘ynimg‘a tushgay erdi zanjir». Dedi Azro bo‘lub xun ashk afshon: «Ki, ey mehru vafo shahrida sulton. Ham ul tunkim bo‘lub shavqim ziyoda Qo‘lingg‘a bermisham bir jom boda. Bo‘lub andin pari ranju anolig‘, Topib ishqing g‘amig‘a mubtalolig‘. Manga tushdi bu ikki band mushkil, Oyoq zanjir toptiyu, girih dil. Yetushdi behadu son ishq dog‘i, Balo bazmida ichdim davr ayog‘i. Vale sen saltanatda shod bo‘lg‘il, Xilofat taxtida obod bo‘lg‘il. Buni bil lekkim g‘amxonai ishq, Na g‘amxona, buyuk koshonai ishq. Emas g‘ammozdin bir lahza xoli, Gar oshiq dun erur, yo‘q ersa oliy. Erur paydo jinu ins ichra hosid, Qilurg‘a o‘rtada raddi maqosid, Bu vajh ila manga ham bir jamoat, Hasad aylab ayon behaddu g‘oyat. Yeturdilar qilib ko‘nglumni g‘amlig‘, Otam nazdida asru kuttahamlig‘. Bo‘l emdi voqif, ey shohi yagona, Eshitsang bor uzun munda fasona. Meni ishq ayladi bu nav’ pobast, Balou, dardu, anduh ila hamdast. Sening ishq ichra ahvoling nechukdur De, o‘tgan moh ila soling nechukdur? Mening hijronda dardu mehnatim ko‘p. Mashaqqat birla dog‘u hasratim ko‘p. Sening holing nechukdur dardu g‘amdin Firoq ichra nihoyatsiz alamdin? Meni qildi sipohi dard pomol, Sanga hijron g‘amidin nedur ahvol? Agarchi men erurman g‘amda poband, Bo‘lub sen saltanat taxtida xursand. Mayi ishratni doim aylagil no‘sh, Meni ham qilma yodingdin faromush. Rahmi mehri vafo tarkini tutma, Meni bechorani dog‘i unutma». Chu Vomiq dilbari holini bildi, To‘kub ashkin base faryod qildi. Debon behaddu son va hasratolar, Huzun aylab, chekib ohu navolar. Darig‘o, bu nechuk bordur alomat, Alomat dema, bal ro‘zi qiyomat, Ki andoq nozanini moh siymo, Yuzi gul, qomati sarvi dil oro, Meningdek bir gadoni shomatidin, Judo bo‘lsa bu yanglig‘ rohatidin, Alo ey dilbari yaktoi davron, Jamoling nash’a baxshi sog‘ari jon. G‘ami ishqing erur dardim davosi, Tanimg‘a jon berur ko‘ying havosi. Rahi ishqingda zoru bekas erdim, Firoqning otashi ichra xas erdim. Seni ko‘rdum bu hol,at birla mahzun,. G‘amu dardu malolim bo‘ldi afzun. Bor erdim dardi hajringda fitoda, Bu dardim barchadin bo‘ldi ziyoda. Ne yanglig‘ aylagum bu ishga chora, O‘lay yo xud qilay o‘zimni pora. Fido bo‘lsun yo‘lingda jismu jonim, Sanga bo‘lsun tasadduq xonumonim. Erur ishqing manga o‘lguncha pesha, Sening yodingda bo‘lg‘umdur hamisha. Qilib lutfu muruvvatlar huvaydo, Dedi Vomiqqa ushbu lahza Azro: «Ki, ey mehru vafo shahrig‘a sulton, Xilofat masnadi uzra Sulaymon. Bani odam arosidin mani zor, Seningdek ko‘rmadum yori vafodor. Necha ko‘rsang dog‘i ranju mashaqqat,. O‘zingg‘a aylamishsen sabr odat. Vafo yo‘lidin o‘lmay inhirofing, So‘zingda bo‘lmadi aslo xilofing. Hamul kunkim muabbad sorig‘a san, O‘qur erding borib ilm ila fan. Ochib men ishq jangidin varaqlar, Olur erdim vafodin ko‘p sabaqlar. Edi mehringg‘a jo ko‘nglum harimi, Bo‘lub jonim aro hajringni biymi. Manga ul kunki ishq o‘ldi murabbiy,. O‘qur erding sen ul kunda «alifbe». Muabbad bir emastur ustoding, Mening xattim bila chiqdi savoding. Hamul vajh ila men o‘z suratimni. Qilib tasvir shaklu hay’atimni. Sanga qilmish edim men oni irsol, Seni to oshiq etgay deb bu timsol. Yana o‘zni qilib bir dilkash ohu, Chiqib ul dam sening qoshingg‘a o‘tru. Judo sendin qilib lashkarlaringni, Parishon aylabon askarlaringni, Olib chiqdim seni men ul arodin, Sanga bo‘lmay xabar bu mojarodin. Seni ul tungi bazmimga chaqirdim, O‘z ilgim birla bir sog‘arni berdim. Hamul lahza manga qilding nazora, G‘amim tig‘i yuraging qildi pora. Bu minnat uzrini men to qiyomat, Qila olmon ado, ey moh tal’at. Bo‘lub ishqing bila men ham alamlig‘, Otam yonida topdim muttahamlig‘. Erur ko‘nglum g‘aming qaydi bilan band, Bo‘lub dardingda jonim necha parkand. Umidim emdi sendin bor erur bu. Ki jahd et men sari kelmakka o‘tru. Nechunkim kelmasang men sorig‘a gar, Yetushgusi manga kulfat muqarrar». Dedi Vomiq chekib afg‘onu faryod: «Ki, ey shirin liqo yori parizod, Sening ne nav’ yetgum xizmatingg‘a, Musharraf ne nav’ o‘lg‘um suhbatingg‘a. Bila olmon sening nomu nishoning, Ne yerda erkanin joyu makoning. Agar bilsam sening manzilgahingni, Qilurman bosh bila xoki rohingni». Dedi Azro anga: «Ey. mardi komil, Maqomim topmoqingdur asru mushkil. Agar mashriq sori bo‘lsang shitobon, Bo‘lursen vosili xurshidi tobon». Eshitgach ushbu so‘zni shoh Vomiq, Bo‘lub qon ko‘ngli andoqkim shaqoyiq. Hanuz etmay savol oning diyorin, Dog‘i majmu’i sirri koru borin. Ko‘zi uyqudin aning bo‘ldi bedor, Ko‘zidin sochib ashkini matar bor. Qilib yuz nav’ tashvir oshkoro, Dedi: «Yo layta mutut qabla hozo». Minib otig‘a ul Shohi yagona, Rahi mashriq sori bo‘ldi ravona. Tong otg‘uncha yo‘l uzra azm qildi, Mashomig‘a nasimi subh keldi. Zamiri g‘arq o‘lub fayzu safog‘a, Dedi diqqat bila bodi sabog‘a: «Alo, yo ey nasimi subhi ravshan, Shamimim atrbaxshi fayzi gulshan. Bo‘lub shab zinda doru dasht paymo, Sahar ishq ahlig‘a sen qilg‘ung iymo. Bo‘lub har subhidam doim saharxez, Erursen gulistonlar ichra gulrez. Maqomingdur gahi og‘ushi g‘uncha, Gahi gul uzra urg‘ung koj muncha. Gahi qilg‘ung esib oroyishi gul, Bo‘lub mashshotai gisuyi sunbul. Urub gah bazmning sham’ini barham, Urarsen gul yuzig‘a gohi shabnam. Havodoring gulu sarvi guliston, Sanoxoning bori nasrinu rayhon. Erur sahni guliston sayrgohing, Bo‘lub rayhonu nasrin farshi rohing Shamiming atri birla tav’amondur, Bahori bog‘ aro hukming ravondur. Eshit bu multamas men notavondin, Baloyi ishq ila ozurda jondin. Ki nogah sayr etib har dashtu vodiy, Guzargoh aylasang mashriq savodi, Kezib sayr aylagil mashriq diyorin, Tamosho ayla bog‘u ko‘hsorin. So‘rog‘ aylab, qilib har yon taku po‘, Tajassus birla qilg‘il jahd asru. Topib ul hur paykarning makonin, Yetishgach mendin o‘pkil ostonin. Adab birla topib ondin ijozat, Bajo kelturgil odobi tahiyat. Agar topsang huzurini bayakbor, Duo birla salom et mendin izhor. Degil: «Ey oftobi za~rraparvar, Malohat gulshani ichra guli tar. Bor erkandur sanga majnuni g‘amnok, G‘ami ishqing bila aftodai xok. Zabun o‘lmish yo‘lingda holizori, Bo‘lub afsurda jismi xoksori. Erur zikri tilida guftugo‘ying, Jabini sajdagohi xoki ko‘ying, Seni deb taxti tojidin kechibdur. Sharobi shavq yodingda ichibdur. Kelur po‘ya urub aftonu xezon, Qayon borurni bilmay asru hayron. Vale bilmas sening manzil-makoning, Kishi topmas kito so‘rg‘ay nishoning. Uzing gar qilmasang lutfu hidoyat, Aning ahvoli qattig‘dur bag‘oyat». Sabog‘a bu tariyqa shoh Vomiq, Yurur erdi debon so‘z so‘yi mashriq. Banogah o‘ldi mundog‘ amri voqe— Ki, bo‘ldi sharqdin xurshid tole’. Tushub kun partavig‘a shoh ko‘zi, Bo‘lub zohir tilida ushbu so‘zi, Dedi: «Key muhtasham sultoni xovar, Falak maydonig‘a surgan takovar, Sanga zebanda keldi qahramonlig‘, Musallamdur sanga getistonlig‘. Seningdek kim ko‘rubdur qahramonni,— Ki, bir kun ichra olmishdur jahonni. Kamina chokaring Bahromu Birjis, Nadimi xilvating Isoyi o‘ris. Jahon ochmoq uchun bo‘lsang suvora, Sipohing bo‘lg‘usi mohu sitora. Sen o‘lmay tarbiyat birla muovin, Emas komil nabototu maodin. Sening nuring bila ravshandur ofoq Qilursen partavingdin oy yuzin oq. Yorutmassen agar ko‘kni hisorin, Qaro qilg‘ung jahonni ro‘zgorin. Chu sen tarbiyat aylab oshkoro, Bo‘lur tarbiyatingdin la’l xoro. Eshitgil, ey shahanshohi jahongir, Sanga arz aylaram holimni bir-bir, Mening ko‘nglumda bor ul boradin g‘am Ki ishqidur manga bu dam musallam. Yuzi gul, og‘zi guncha, qaddi shamshod, Riyozi jannat ichra sarvi ozod. Jamoli orazingdin olam afro‘z, Furug‘i sendek aylar shomni ro‘z, Sanga ul yuzdin o‘ldim mehrpayvand— Ki, bor ruxsori ruxsoringg‘a monand. Shoh Vomiqning beqarorlig‘ vajhidin Azrog‘a noma yozg‘oni Alo, yo ey nasimi subhgohi, Erursan subhi sodiqning guvohi. Yeturgung har sahar, ey fayzi dovar, Payomi subh to xurshidi xovar. Yetur Azrog‘a ham payg‘omi Vomiq, Ki ul xurshid erur men subhi sodiq. Yetur arzim qilib ko‘nglumni masrur, Bo‘lay chun subhi sodiq matlai nur. Degil, key Zuhra chehra, Mushtariy ro‘y, Hilol abro‘, qamar tal’at, suman bo‘y, Sanga payvasta ko‘nglum erdi mushtoq, Firoqiig toqatimni ayladi toq. Qilib mehri ruhing shavqing o‘tin tez, Vujudim zarra yanglig‘ bo‘ldi nochiz. Ko‘ngul abro‘yinga mushtoq doim, Hiloli iyd uchun andoqki soyim. Quyoshing tole’ et, ey mahjabinim, Ki to yuz mehr bo‘lsun xo‘shachinim, Bo‘lurmu muncha hijron shomi jovid, Tulu’ etmasmu hargiz subhi ummid. Qachong‘a tegru bo‘lg‘um zoru mahzun, Qilib ishqing manga chun nasra afsun, Manga jodu ko‘zungdur sehr payvand Ki, solmay nasra sehri ul qadar band. Meni afsuni zulfing qildi bad hol, Agarchi nasra sehrin qildim ibtol. Erur ko‘nglum g‘aming tig‘idin afkor. Firoqing yetkurur jonimg‘a ozor. G‘amingdin, ey nigori siym g‘abg‘ab, Qachon farq aylagumdur ro‘z ila shab.. Chekib anduhi kulfat subh ila shom, «Manga ne xobi rohatdur, ne orom. Firoqing o‘t solib jonimg‘a asru, Chekarman ul jihatdin haznu qayg‘u. Chekarman har nafas faryodu afg‘on, Bo‘lub bag‘rim g‘aming birla to‘la qon. Ko‘ngulda dardu olomim fuzundur, Ko‘zum ashki mudomo lolagundur. Tilarman borho vaslingg‘a yetmak, Mayi vaslingdin o‘zni mast etmak, Qachonkim esgusi bodi sahargoh, Chekarman tinmay asru nolau oh. Qaro bo‘lmish jahon sensiz ko‘zimga, Takallumlar qilurman o‘z-o‘zimga. Ki, ey bargashta tole’, baxti vojun, Bo‘lursen tobakay bu nav’ mahzun. Qilib ishq ichra baxting rahnamolig‘,. Qachon komingg‘a yetgusi ravolig‘. Agarchi ishq aro sobit qadamsen, Vale hijronda pobasti alamsen. Agarchi o‘zni tutg‘ung mardi komil, Vale yoring sanga yo‘q lahza moyil. Nishoti ayshdin begonadursen, Jahon ichra base afsonadursen. Agar ko‘rsa nigoring bu maoshing, Sarig‘ yuz uzra oqg‘on qonlu yoshing. So‘rar erdy tarahhum birla holing, Ko‘rub furqatda o‘tgan mohu soling. Vale na sudkim ermas xabardor, Sanga bir lahza ermas dilbaring yor. G‘araz aylab bu yanglig‘ so‘z namoyon, Chekarman har kecha faryodu afg‘on. Sanga aylab bu lahza sharhi ahvol, Salomu nomani qilg‘umdir irsol. Salom, ey qoshi you kirpigi o‘q, Sening hajringg‘a emdi toqatim yo‘q. Salom, ey nozanini sho‘xi tannoz, Bo‘lubdur mehnatim ko‘p, rohatim oz. Salom, ey lablari koni halovat, Manga yo‘q sensizin xobi farog‘at. Salom, ey nozparvar nozipiyro, Nechuk topg‘um visoling bazmin oyo. Salom, ey ko‘zlari shahlou fatton, Ani o‘pmakni istab chekkum afg‘on. Salom, ey jabhasi xurshidi xovar. Qachon shomimni qilg‘ungdur munavvar. Salom, ey mahvashi sarvi gulandom, Qachon ilgingdin ichkumdur to‘la jom. Salom, ey insu jins ichra yagona, Mening sori qachon bo‘lg‘ung ravona. Salom, ey lutfi dardimning davosi, Yorutg‘ay ko‘zlarim husnin ziyosi. Salom, ey mehribonim, rozdorim, Qachon ollingda bo‘lg‘usi qarorim. Salom, ey hurvash, Iso sifotim, Bo‘lur oyo qachon g‘amdin najotim. Salom, ey vaslinga jonim fidodur, G‘aming tig‘i bila ko‘ksum yarodur. Salom, ey la’l koni qandu shakkar, Qachon bo‘lg‘umdur ondin bahra parvar. Salom, ey noz fanni ichra mohir. Visoling birla qil xushnud xotyr. Salom, ey fikri oromi zamirim, Qolibmen hajr aro bo‘l. dastgyrim. Salom, ey tal’ating tobanda xurshid, Qilurman ko‘rmak oni doim ummid. Salom, ey komi jonu rohati dil, Manga lutf ila bo‘l bir lahza moyil. Labingdin ayru ichsam bodai bob, Topar ondin mazoqim ta’mi xunob. Yuzing hijronida o‘tdur manga gul, Soching fikridadur o‘t dudi sunbul. Tuzar bazm ichra mutrib zer ila bam, Quloqimg‘a kelur faryodi motam. Agar partav solur ustimga mahtob, Qaton yanglig‘ meni o‘rtar o‘shul tob. Ko‘runur ko‘zuma gul shakli axgar, Urar gul reshasi jonimg‘a nishtar. Nasimi jonfizo yetsa mutayyab, Samum oso yeturgay jonima tab. Ko‘runsa ko‘zuma miynoyi gulrang, Topar ul lahza ko‘nglum shishasi zang, Yetibdur jong‘a bas anduhi g‘amdin, Yuzum kohi erur dardu alamdin. Qilib lutfu karam, ey sho‘xi dilkash, Meni chekkil o‘zingga kahrabovash, Iloji vasl uchun aylab chu tadbir, Manga qilding ishorat azmi tasxir, Qilib lutfu inoyat hayyi yazdon, Tamomi mushkil ishlar bo‘ldi oson. Vale bordur bu mushkil uzra mushkil, Ki ko‘rmasmen qilib ko‘yingda manzil. Kecha-kunduz bo‘lib ko‘yungda zoyir, Zamone bo‘lmadim husningg‘a nozir, Qilurmen jon bila, ey g‘ayrati hur, Yana bo‘lsam ne yanglig‘ ishga ma’mur, Chu Vomiq nomasi Azrog‘a yetdi, O‘qub sirridin o‘zni ogah etdi. Olib ilgiga Azro ham qalamni, Javobig‘a bu nav’ etti raqamni. Azroning shoh Vomiq nomasig‘a javob yozib Bahrom bila Bejodaning ham siyosat bila qatlg‘a yetmagin iltimos qilg‘oni Ne hush farxunda soatdur bu ayyom, Ki yetdi yordin jonbaxsh payg‘om. Saharkim aylabon iqbol ta’yid, Yetushmay subhg‘a payg‘omi xurshid. Hanuz ogoh bo‘lmay shohi xovar, Ki vaqt o‘ldiki qo‘yg‘ay boshg‘a afsar. Yeturdi bas nasimi subhi sodiq, Hazin Azro uchun payg‘omi Vomiq. Bo‘lub bu baxti xob oluda bedor, Manga nogah yetushdi va’dai yor. Erur ul nomai dildori gulchehr, Muhabbat bar muhabbat, mehr bar mehr. Yetib ul noma qildi xotirim shod, Ki g‘am ilgidin erdi xatti ozod. Oritdi xotirimdin gardi kulfat, Hazin ko‘nglumga yetkurdi masarrat. Ochib ko‘rgach savodin oshikora, Nishoti ishratim bo‘ldi du bora. Xatidin topdi afzoyish nishotim, Rumuzi qildi afzun inbisotim. Manga hosil bo‘lub baxtu saodat, Jahon andar, jahon komi murodat. Alo, ey xisravi xurshid afoar. Sarafrozi salotin banda parvar. Ko‘rub nomang‘ni bo‘ldi toza jonim, Balolardin erur oxir zamonim. Demishsankim g‘ami hijron qilur sho‘r Balou dardi furqat kelturur zo‘r. Nechuk men kelturay bu so‘zga toqat, Ki menda yo‘qdur aslo omnu rohat. Bahar surat sanga yetsun payomim, Sabo birla yetushgan chog‘ salomim. Salom, ey qomati sarvu sanubar, Sanga bormen kanizi zoru kamtar. Salom, ey husni mehri olam aro, Aning hajrida shomim tiyra ammo. Salom, ey mardlar farzona mardi, Rahi ishq ichra ushshoq ahli fardi. Salom, ey xotirim ichra nishotim, Xayoling birla bordur inbisotim. Salom, ey ishqning mulkida sulton, Salom, ey zubdai oli Sulaymon. Salom, ey zoyiri dargohi taqdis, Kelib sen nisbati ahfodi Bilqis. Salom, ey nisbati pokiza gavhar, Qachon vasling manga bo‘lg‘ay muyassar. Salom, ey ishq ahlin pokbozi, Jamiyi poklarning sarfarozi. Salom, ey qomati sarvi ravonim, Zamirim quvvati, jism ichra jonim. Salom, ey quvvati jismi nizorim, Habibim, mehribonim, rozdorim. Salom, ey fazlu hikmat ichra yakto, Sanga yo‘qdur jinu insonda hamto. Salom, ey mahjabini shahd guftor, Eshitmakka kaloming bo‘lmisham zor. Salom, ey ishq ichra sobit aqdom, Visolingdin manga yo‘q o‘zga bir kom. Salom, ey lutf pesha mehr bunyod, Musallam der sanga ishq ichra Farhod. Salom, ey sohibi mehru muhabbat, Erur oshiqlig‘ing har kimga musbat. Meni sendin fuzundur ishtiyoqim, Tutashqon sarbasar o‘tdur visoqim. Mening ilgimda bo‘lsa chorai kor, Bo‘lur erdimmu muncha xastai zor. Sening birla bo‘lub payvasta hambar, Hamog‘ush o‘lmag‘ay erdimmu yaksar. Qilur erdim bu ishda sa’y ila jahd, Labim la’lingdin o‘lg‘ay erdi pur shahd. Qilib jon javharin har dam nisoring, Ko‘zumga to‘tiyo aylab g‘uboring. Qilib sarving bila sarvimni hamdo‘sh, Niholing birla shamshodim ham og‘o‘sh. Gulu bulbul kabi bo‘lsak, chamanda, Masarratdin bo‘lub labriz handa. Tarabgoh o‘lsa vuslat gulistoni, Nishimin bo‘lsa vuslat oshiyoni. Topib vaxdat mayidin kom payvast, Gar o‘lsaq g‘aybati bazmida sarmast. Visol o‘lsa aro yerda agar kom, O‘zing sa’y aylasang topg‘ay saranjom. Bu dam bo‘l vasl ishig‘a chora pardoz, Visol ohangin emdi aylagil soz. Bu dam elga sening hukming ravondur, Buyurmoqlig‘ hamon butmak hamondur. Sening farmoningga eldur musaxxar, Nega vuslat ishin qo‘yg‘ung muaxxar. Yana qilg‘um bir ish sendin tavaqqu’, Xusulidin base qilg‘um tazarru’, Ki ul Bejodau Bahromi nammom, Ki qildilar meni ishqingda badnom. Alardin chekmisham doim taallum, Alam andog‘ yeturmas moru kajdum. Base ochdilar abvobi xusumat, Adovat nishidin yetkurdi zahmat. Chekib tig‘i zabonu xanjari ta’n, Havolat ayladilar dashnai la’n. Qilib bo‘hton, urub jonimg‘a yuz nish Malomat birla ko‘nglum qildilar resh. Aningdek qildilar shonimda bo‘hton, Ki qatlimg‘a alardin bo‘ldi farmon. Manga axtar olardin bo‘ldi manhus, Ki men bo‘ldum balo sajnida mahbus. Bu holatda meni gar ko‘rsa gardun, Qotig‘ holim uchun yig‘lar edi xun. Sen emdi qil manga lutfu inoyat, Alarni qil sazovori siyosat. Alar kirdorig‘a loyiq jazo ber, Sazovor o‘lsa qaysi ish sazo ber. Agar sen qilmasang bu ishni mafqud, Visolimdin yetushmas bo‘yi behbud». Chu noma shoh Vomiq sori yetti, Bu holatg‘a base afsus etdi. Taassuf aylabon behad ayon ul, Bu yanglig‘ nuqtalar qildi bayon ul: «Ki ul muddatki aylab no‘sh boda, Maqomim erdi bog‘i dilkushoda. Chun aylab bu xabar ko‘nglumni noshod, Qasam bu ish uchun qilmish edim yod. Ki gar topsam parilar mulkiga dast, Alarni qilg‘amen tufroqg‘a payvast. Olurman intiqomi yor alardin, Ki ko‘rmish ranju g‘am bisyor alardin, Niholi davlatimkim topdi bolish, Kerak dushmang‘a bersam emdi molish». Shoh Vomiqning malik Shahbolg‘a nasihat berib, Bahrom bila Bejodaning siyosat bila qatlg‘a yetkurgoni Sen, ey nafsim sitamkeshi sitamkor, Nechun muncha yeturgung elga ozor, Ichirgung elga doim javr ila qon, Bu ishdin bo‘lmag‘ung hargiz pushaymon. Bu savdo hech sanga behbud qilmas, Sanga aslo nasihat sud qilmas. Oshiqma, bir kuni bo‘lg‘ung sazogir, Nekim qilding kelur olingg‘a bir-bir. Ko‘rursen harna bergan zahmatingni, O‘zing ichkung ichurgan sharbatingni. Kishi har yerda sochsa tuxmi xanzal, Tama’ qilsa shakar, bil oni ajhal. Bo‘lur, bas, ul nafas Vomiq g‘azabnok, Turub o‘z manzilidin chustu cholok. Shahi Shahbol sori bordi filhol, Ko‘rub bu holin aning shoh Shahbol. Dedi lutf ila: «Key farzona farzand, Jabiningg‘a nedindur qahr payvand. Aning gar boisin qilsang izhor, Mening holingdin ar qilsang xabardor. Nekim daf’idurur qilg‘um tadorak, So‘zini aylab o‘zga toji torak». Dedi Vomiq: «Shaho, olam panoho, Faridunfar. Skandar dastgoho, Bu dargoh ichra ikki shum niyat— Ki, durlar shohg‘a arkoni davlat. Alar chun mardi davlatxoh emaslar, Bilingkim loyiqi dargoh emaslar. Alarni shah tutubdur garchi ma’fu, Bu ish shahlarg‘a loyiq keldi asru, Vale qilmoq ul ikkini siyosat, Kelibdur sizga qonuni riyosat. Bu ikki kim erurlar shahg‘a badxoh, Alarni hushturur qatl aylasa shoh». Malik Shahbol eshitdi chun bu so‘zni, Qilib g‘arqi xijolat ul ham o‘zni, Dedi Vomiqg‘a: «Bersang har nekim pand, Barisidin bo‘lurmiz biz barumand, Burundin ham manga bu ishda Tayfur Nasihat birla taklif etti mavfur. Bu ishda men va lekin aylab ehmol, Xato birla o‘turgum moh ila sol», Debon bu so‘zni andoq qildi farmon, Ki qatl ettilar ul ikkini ul on, Bas ondin so‘ngra Vomiq birla Azro Tashakkur sajdasini qildi barjo, Ko‘ngulni aylabon shodonu xurram, Sharobi aysh ichdilar damodam. Shoh Vomiq o‘z mansublari birla Chin shahrida qolib malik Shahbolning Jobilso kishvarig‘a murojaat qilg‘oni Chu topti to‘yning ayyomi itmom, Dog‘i aysh ila o‘tdi necha ayyom. Ki Vomiq oldi hoqondin ijozat, Bilodi Chindin etmakka azimat. Dedi Vomiqg‘a onda shoh Fag‘fur Ki ey ko‘nglum visoling birla masrur! Bilodi Chin ajab dilkash makondur, Jahondin o‘zga bu ham bir jahondur. Erur onda nihoyatsiz ajoyib, Ajoyibdin dog‘i ko‘bdur g‘aroyib. Nishoti aysh erur anda farovon, Jahon sayri erur bir yon, bu bir yon. Turub qil munda sayru ishrati bazm, Chu bir yil o‘tkarib so‘ng aylagil azm. Bo‘loli necha kun hamsuhbatu yor, G‘animatdur bu dam bir-birga diydor». Shahi Vomiq chu bu so‘zni eshitdi, Qolurni shahri Chinda jazm etdi. Nechunkim Chinni sayriyu, havosi, Ko‘ngulda erdi doim muddaosi. Vale Shahbol ila o‘zga necha shoh, Hama qildilar o‘zni ozimi roh. Malik Shahbol Jobilsog‘a ketdi, Bori shah o‘z bilody sori yetdi. Qolib Chin uzra Vomiq shodu xurram,. Chekib bazm ichra tun-kun sog‘ari jam. Taxayyul mujibatidin uzub qayd, Tuzub gah bazmu gohi aylabon sayd. Gahi Azro bila xilvatda erdi, Gahi ahbob ila ishratda erdi. Gahi sayr etdi bog‘i dilkushoda, Tuzub bazm onda, oshom etdi boda. G‘araz shohi Naimu, shoh Vomiq, Ham Osafi soniy — uch yori muvofiq. Haram ahli bila bir necha muddat, Qilib Chin mulki sayrin ikki navbat. Nekim anda esa asbobu ashyo, Borisin qildilar yaksar tamosho. Bu sayr ichra ajoyib ko‘rdilar ko‘b, Tilsimotu g‘aroyib ko‘rdilar ko‘b. Xudo turluk ajoyib qildi ijod, Qoyu birni ko‘rubdur odamizod. Base sayru tomosho ayladilar, Topib nekim tamanno ayladilar. Agar bersam olar borig‘a tafsil, Yetar bu nusxag‘a itlolu tatvil. Banogah bir kuni majlis edi garm, Dedi Vomiqg‘a Osaf: «Bu sifat bazm, Ki erdi mardi neku Sa’d tojir, Yeturdi bizga turluk naf’ vofir. Bu muddat ichrakim biz komronmiz, Topib maqsudi xotir shodmonmiz. Erur vojib angakim ushbu ayyom, Muruvvat birla qilmoq lutfi in’om». Shahi Vomiq bu yanglig‘ qildi farmon, Ki oni qildilar hozir ham ul on. Anga aylab muhibbona muloqot, Maqomin sadri majlis qildilar bot. Bo‘lub ogoh mundin shoh Fag‘fur, Anga lutfu karam ko‘rsatdi mavfur. Ki ya’ni o‘z nadimi xosi etdi, Vaziri sohibul ixlosi etdi, Yetib chun Sa’d bozirgong‘a davlat, Musallam bo‘ldi manshuri vazorat. Ne xush xislat erur axloqi neku, Nekim qilding kelur ollingg‘a o‘tru. Muruvvat pesha qilkim hayyi sone’, Yeturgay, qilmayin ajringni zoe’. Ketur, soqiy, sharobi behjat anjom, Ki qilg‘umdur vatan sorig‘a quddom. Minal imon emish chun hubbul avton, Bas o‘lg‘umdur vatan sori shitobon. Shoh Vomiq bila Azro va Osaf soniy bila Shakarduxtlarning shahri Sabog‘a azimat qilib, shoh Naim bila Havroning Tojkan shahriga ruju’ etkanlari Bu hodisg‘a edi ulkim mubashshir, Bo‘lub turluk vaqoe’g‘a muharrir. Qilib izhor lutf ila fasohat, Bu yerda bu sifat surdi hikoyat. Ki chun Osaf bila sulton Vomiq, Qilib bir yilg‘acha ishrat muvofiq. Chun o‘tdi bo‘yla bir yil guftugo‘ei, Ko‘ngulga tushdi manzil orzusi. Xususan shoh Vomiq subh ila shom, Anosin ko‘rmak etdi maqsadi kom. Yetushdi soniy Osaf ko‘ngliga ham, . Otosini ko‘rarning shavqi mahkam. Qilib xohish vatang‘a qilg‘ali azm, Ketarni o‘zlariga qildilar jazm. Muni fahm aylagach Sa’d ila Fag‘fur, Chekib g‘am yig‘ladilar zoru ranjur. Bo‘lub oxir falak javrig‘a qoyil, Safar asbobig‘a ne bo‘lsa qobil. Qumoshu ganju ajnosi xazoyin, Nafois ham javohir ulcha mumkin. Bularni tevalar ustiga olib, Yana necha g‘ulomu cho‘ri olib. Chu bu lahza yetushdi shoh Shahbol, Olib yonida ko‘b asbobu amvol. G‘araz, bo‘ldi xazoyin andoq afzun, Ki go‘yo erdi yaksar ganji Qorun. Vale shohi Naim asbobin avval, Qilib ul yerda tayyoru mukammal. Burun bo‘ldi hamadin ul yagona, Bilodi Tojkan sori ravona. Mahinbonu sanam ham ushbu muddat, Olib Fag‘furdin ketdi ijozat. Naimu shoh Vomiq lek ul on, Bu yanglig‘ ayladilar ahdu paymon: Ki bir xat bir sori qilg‘aylar irsol, Qilurg‘a bir-birovdin koshifi hol. Bas ondin so‘ngra Vomiq birla Azro, Shakarduxt ila Osaf ruhafzo. Vido’ aylab olarg‘a shoh Shahbol, Dog‘i Fag‘furu Sa’di Farrux iqbol. Necha farsax bo‘lub Vomiqg‘a hamroh, Ruju’ ettilar ondin so‘ng chekib oh. Ko‘tarib devlar asbob ila ganj, Yo‘l aylab qat’i bo‘ldilar qadam sanj. Chekib gardun uza chatri zar andud, Quyosh oso edilar roh paymud. Xiromon bo‘ldi Azro mindi havdaj,. Nafois kiydiyu bo‘ldi mutavvaj. Shakarduxt ayladi manzil amori, Qoshida necha mahvashlar tatori. Yurib yo‘l sur’at ila devlar tez, Nechukkim bodi sarsar qildilar xez.
| |
| Просмотров: 1363 | |
