Tursunboy Adashboyev (1939-yili tug-She’rlari
TONGDA Tongda hushtak chalgandim, Chiqib shuvoq boshiga, Ma’qul bo‘pti ovulning Kattasiga, yoshiga. Bu qilig‘im Xo‘rozning Tekkan emish g‘ashiga... Meni ko‘rsa Dakanboy, Minib jahl otiga, Ko‘cha-ko‘yni to‘zg‘itib, Zo‘r berar qanotiga. Shayton kirdi oraga, Sizga aytsam dangalin, Yerni uzib olguday Uning tirnoq-changali. Chigirtkani egarlab, Quva ketdim Xo‘rozni. Adabini beray deb, Shumtakani, darozni. Lekin otim yiqilib, Oyog‘im sinib ketdi. Chigirtkani jilovlab, Dakanboy minib ketdi. ...Tomoshaning qizig‘i So‘qmoqli yo‘lda bo‘pti. Xo‘roz bilan Chigirtka Tulkiga o‘lja bo‘pti... KAPADA Sanjar bobosi bilan Qovun poylar kapada. Ko‘kda yulduz marjoni, G’ir-g‘ir esar shabada. Nabirasi bidillab, Cholni tutar so‘roqqa. Yarmi kemtik oy chiqdi O’xshab oltin o‘roqqa. – Bobo, qarang, tunov kuni Butungina oy edi. Birov uni sindirib Qo‘yganmi, deb koyidi... OLTI XURJUN Yodimda yo‘q, bahormidi Yo xuftonmi, nahormidi? Sheriklarim Mutalmidi, Balki Abduqahhormidi? Xullas O’ng‘or toqqa chiqib, Kapalakning sutin ichib Kezib tog‘ning uyog‘idan, Kungayidan, buyog‘idan Terskayini - kesganidan, Chilvirko‘li paydo bo‘lgan, Toychog‘imning tuyog‘idan. Oltmish olti ko‘k baqani Tutib olib qayirmokda Biz olti kun sarson bo‘ldik Terisini ayirmoqqa. Dovulg‘idan kergi yasab, Tuyoqparin kerib qo‘ydik. Har birini tongdan boshlab Ro‘yan bilan bo‘yab-oshlab, Olti xurjun tikib berdik, Cho‘pon tog‘am Xoliqulga. Shunday gaplar, bo‘sh yurmadik, Do‘stim, yozgi kanikulda. OSMON QAYDAN BOSHLANADI? Tokqa boshin qo‘ysa quyosh, Ufq ortin cho‘g‘ qilarkan. Burgut uchun osmon asli Boshlanadi cho‘kqilardan. Chumolining vaqti ziqroq, Gapi qisqa, qalbi qaynoq. Uning uchun ko‘k gardishi Oltin rangli momaqaymoq. Mirzacho‘llik dehqon bobo Gurung boshlar olisdan: - O’tar osmon chegarasi, Bizning qovun polizdan. - Muruntovlik mergan aytar: - Kuni-kecha qaytdim ovdan. O’zim ko‘rdim, osmon asli, Boshlanarkan Tangritog‘dan. TUPROQ Ajdodlardan meros bo‘lib Qolgan tuproq. Bobolarning qon va teri Tomgan tuproq. Qizg‘aldoqlar ochilganda Qilmay kanda, Qir-adirlar gulxan bo‘lib Yongan tuproq. To‘kin-sochin dasturxonni Solgan tuproq. Dori-darmon, sinovlardan Tolgan tuproq. Qotilni ham, botirni ham Sukut saqlab, Ehtiyotlab, o‘z bag‘riga Olgan tuproq. Bobolarning qon va teri Tomgan tuproq. CHUMCHUQLARGA UYADIR Ashraf aka ANOR so‘ydi, Anormisan-anor deysiz. Har donasi gavhar misol, Yalt-yult etar FANOR deysiz. "A" harfini olgan edik, Yo‘q narsadan "bor" bo‘ldi. Barchamizga tanish hayvon, Qo‘sh o‘rkachli NOR bo‘ldi. Bolakaylar, bilib qo‘ying, Nor degani TUYAdir. "T" harfini qisqartirsak, Chumchuqparga UYAdir. QUDRAT HIKMAT AYTGAN EDI... Bolalarga she’rlar yozsang, Mavzu turfa, yangi bo‘lsin. Qizg‘aldoqday yonib turgan Ko‘rki bilan rangi bo‘lsin. Har bandida, satrlarda Maqsad tayin, qisqa bo‘lsin, Sho‘x, o‘ynoqi, rostgo‘ylikda Ibratli gap — nusxa bo‘lsin. Bolalarga she’rlar yozsang, Mavzu turfa, yangi bo‘lsin. Qizg‘aldoqday yonib turgan Ko‘rki bilan rangi bo‘lsin. Har bandida, satrlarda Maqsad tayin, qisqa bo‘lsin, Sho‘x, o‘ynoqi, rostgo‘ylikda Ibratli gap — nusxa bo‘lsin. Kutilmagan qofiyani Marvaridday terib tashla, Pand-nasihat masalasin Otasiga bergin oshna. Bo‘lar-bo‘lmas gapni yozib, She’rning qadrin arzon qilma. Kitobxonning vaqtin teja, Behudaga sarson qilma. Qobig‘ingga o‘ralmasdan O‘qi jahon durdonasin, Asalari qoldirmaydi Gulning sara bir donasin. Bolalarga asar yozsang, Quvnoq, dilgir sodda bo‘lsin. Kichkintoyning so‘z boyligi Lug‘ati ham yodda bo‘lsin. Vaznlarni ixcham qilgin, Xulosani ayla puxta. Aniq fanga yo‘naltirib, Falsafani et omuxta... RAVIL ALIBEKOVNING XAZINASI Qirq yillik surat — tasma Bor boyligi — topingani. Uch xonali uydan boshqa Yo‘qdir uning oshirgani. Lentalarda aksin topgan O‘zbekiston solnomasi, Bunga dalil "Tong yulduzi”, "Gulxan”, "G‘uncha” oynomasi. Turfa, go‘zal tasvirlarga Teng kelmagay dur, marvarid, Imkoni yo‘q, shu sababdan Oltin, kumush qilmas xarid. Boqar bizga ehtiros-la, Burgut kelbat ustoz Oybek. G‘ofur G‘ulom va Mirtemir, Ham Zulfiya opam oydek. Muhrlangan Asqad Muxtor, Shayxzoda, Qahhor yashar. Ana, Quddus Muhammadiy, Qudrat Hikmat suhbatlashar. Bu tengi yo‘q xazinadan. O‘rin olgan buyuk zotlar. Zar, zabarjat saqlaganday, Ravil Albek ehtiyotlar. So‘nggi paytda bir xavotir Unga tinchlik bermayotir, Xazinaga eng munosib Daryo dilni izlayotir. OLAQANOTNING POLOPONLARIGA NASIHATI Nasibang bog‘u-rog‘da, Azizim, polaponim. Lochinlar ham lol qolsin, Joningga payvand jonim. Burgutlarday yovqur bo‘l! Barcha gap ahillikda. Paytin topib, bexosdan O‘ljangga tashlan tikka! Qorayaloq, Qarqunoq, Qarg‘a bilan Hakkalar — Ular o‘g‘ri, inidan Quvib chiqing yakkalab. O‘jarlik, muttahamlik Faqat bizga yarashar, Buni ayni zamonda Botirlik deb sanashar. Mevazor bog‘ni ko‘rib, Ko‘zinglar to‘rt bo‘ladi. Olmurutni cho‘qimang, Bandlari mo‘rt bo‘ladi. Tatib ko‘ring mayliga Mevaning har xiliga, Tanlab yenglar, iltimos, Eng shirin, sarhilini. Chilgi bilan uzumni Shingilida qoldirmang, Gilos, xurmo, noklarni Chumchuqlarga oldirmang. Olg‘irlarning hamisha Olchi turar oshig‘i, Bo‘lmang aslo qushlarning, Siz yalama qoshig‘i. Olaqanot deydilar, Ota-bobong otini. O‘tirmagin bolajonim, Musichaday tortinib... G‘URG‘ULDAY Mayna kabi bir qush bor, Asli nomi G‘urg‘ulday. Farosatli, jonsarak, Ovozlari bulbulday. Sho‘x, sharqiroq soylarning Suv tol o‘sgan poyiga Uya solar, shamolda Tebranar o‘z joyida. Ilonlarga chap berib, Sho‘ng‘iydi suv ostiga. Yoayrati sig‘mas uning, Jajji qaddi-bastiga. Jayronga alla aytib, Oqularni uyg‘otar. Sarkashlikda tengi yo‘q, Oy ham xotirjam botar. Tinimi yo‘q shu qushcha Tadbirkor chiqib qoldi, Hozir juda urf bo‘lgan Telefon topib oldi. Bu xushxabar haqida Jar soldi Olahakka. G‘urg‘uldayning makoni Qushlarga bo‘ldi pakka. Zarg‘aldoq, G‘urg‘uldayni Tabriklab, ko‘nglin xushlar, Ko‘rib qo‘l telefonni Maynalar yoqa ushlar. Ko‘ribsizki, ayni payt, Tog‘lik turfa qushlarmi Telefonda bitirar, Shaharga xos ishlarni. Bayram bilan qutlaydi Qarqunoq xolasini, Chittak tergar o‘qishga O‘tmagan bolasini. Rahmat aytar qo‘shnilar Bunday savob yumushga, Telefon haqi uchun Ninachi-yu, qumursqa. Xayollar mo‘’jizaga Aylangan shu chog‘larda Bozor tarzi oqibat, Yetdi hatto tog‘larga...
| |
| Просмотров: 5272 | |
