Azim Suyun-She’rlari
EY, DO'ST *** Ey do’st! So’nma orzum, tushmagil terga, Zil umrimni yetaklagil ahd. Boshin egib qo’ysa ham yerga, Faqat ko’kka ko’karar daraxt. *** Ey do’st! Yuzing qani sening? Yuzing yo’q. So’zing qani sening? So’zing yo’q. Yuzing ham, so’zing ham bo’lardi, ammo, O’zing qani sening? O’zing yo’q! *** Ey do’st! Ne uchun ortimdan uzmaysan qadam, Uzun-qisqa ko’lka singari mudom. Qo’y, taniyman sening ikki yuzingni, Tilining tagida tili bor odam! *** Ey do’st! Odamni odam odam qiladi, Olamni odam olam qiladi. Odamni olam ado qilmagay, Odamni odam ado qiladi. *** Ey dos’t! Bir boqmas bu gulro’, har kun shu sazo, Qaysi bir gunohim uchun bu jazo? To’yarmi oshiqlar xilxonasi, ayt, Tag’in bir oshiqqa yetsa gar qazo? *** Ey do’st! O’n to’rt kunlik oyni osmonda uchratdim, Unga yetmoq orzu, ummonda uchratdim. Visol debon o’zni otdim quchog’iga, Har yon sochildi u, har yonda uchratdim. *** Ey do’st! Bir qoshiq tuzdirman, taom bo’lmasman, Bir jonga arzirli in’om bo’lmasman. Lekin yor taomi mensiz bo’lmagay, Pok dasturxonida tamom bo’lmasman. *** Ey do’st! Ul sanam qoshida hushdan ayrildik, Jodulandik, tillo qushdan ayrildik. Bir jilva qilibon uyaldi – ketdi, Kuppa-kunduz kun quyoshdan ayrildik. *** Ey do’st! Oshiqlik degani ko’p qiziq bozor, Unda hamma bir-biriga intizor. O’rtada suvlar oqar aylanch-aylanch, Sotguvchi, olguvchi – birdek xaridor. *** Ey do’st! Ovchiga so’zlaydi jonzotlar izi, Munajjimga so’zlar tunlar yulduzi. Ne so’zlar ekan deb og’zin poylama, - Bu jononning menga so’zlaydi ko’zi. *** Ey do’st! Bog’supada uxlab qolibdi bir qiz, Yoyilib oqibdi – sochlar jamalak. Hayratdan tek qotdim: g’uncha labiga Qo’nib bo’sa olar bitta kapalak. *** Ey do’st! Garchi liboslari oddiy va odmi, Orasta ayollar suyumli, dilbar. Nilufar qavmidan ularning qavmi – Jo’n bir hovuzda ham gul-gul nilufar. *** Ey do’st! Ayol qalbi cheksiz sirlar ummoni, Tugal bilmoq nasib bo’lmagay oni. Goho dur axtarsang, tosh bo’lib chiqar, Tosh kutganingda dur tutar joni. *** Ey do’st! Ot kimniki – minganniki, To’n kimniki – kiyganniki. Olgan – olganniki emas, Qiz kimniki – suyganniki. *** Ey do’st! Bu na jondir, kuzda izlar bahorini, Bahorida tiramoh tongotarini. Hushvaqtlikda suhbat qurar hushtor bilan, Bemorlikda izlab qolar o’z yorini. *** Ey do’st! Ko’z berding, olamning ko’rdim suratin, Aql ato etding, ochdim siyratin. Til berding va lekin u shuncha ojiz – Sharhi yo’qdir hamon ko’ngil hayratin! *** Ey do’st! Mehringni ber bugun g’uncha, kurtakka, Ertaga muhabbat bo’lib qaytadi. Haq so’zing ayt bugun murg’ak go’dakka, U ham ertan senga haq so’z aytadi. *** Ey do’st! Yashasin adolat – azaliy daraxt! Yashnasin adolat – abadiy daraxt! Kimdir beshik yasar go’dakka undan! Kimdir undan yasar jallodga kunda! *** Ey do’st! Bir xursand qilay deb o’z egasini Soat ildamlatdi yurish tusini. O, buni ko’rdiyu titradi jon-tan, - Dedi: "Vaqt insonga yagona dushman!” *** Ey do’st! Uchmoq, parvoz qilmoq – ilohiy ne’mat, Alloh qudrat bersa, uchgaydir namat. Parvozdan voz kechdi tuyaqush – yalqov, Alaloqibatda duch kelganga – ov. *** Ey do’st! Na sir qoldi Osmon ichinda, Na sir qoldi Ummon ichinda. Va lekin moziydan tinglaganim bor: "Barcha sirlar erur Inson ichinda!” *** Ey do’st! Bir daraxtda turli qushlar oshyoni, Bir tog’da jonzotlar alvon-alvoni. Qasd bilan yashaydir buncha odamzot, Garchi bor har kimning rizqi, makoni. *** Ey do’st! Ko’zlari tillodan, tirnoqlar tillo, Sulton saroyida yashar bir tulki. Yemaklar tillodir, yaloqlar tillo, Lekin tovuq poylab el-yurtga kulki. *** Ey do’st! Odamzot chidamas issiq, sovuqqa, Gap topib yurgaydir yiroq-yovuqqa. Ko’kdagi burgutni tutmoq bo’lar goh, Don bera olmay goh yerda tovuqqa. *** Ey do’st! Cheksiz-chegarasiz koinot aro Uchib yurar sonsiz daydi sayyora. Yerga urilmoqdan saqlar-ku Alloh, Odam balosidan saqlarmi ammo? *** Ey do’st! Kafolat bermayman, rostdir yo yolg’on, Bu gapni aytgandi bir dashtlik cho’pon. Bir ovchi qiziga ilon uylanmish, Mehmon bo’lib ketar emish har zamon. *** Ey do’st! Miqqiqushga sichqon qoldi chuv tushib, Va nima deydi de, bu sichqon faqir: - Meni qo’y, qorningni yuborgum teshib, Devorlarni teshib yurganman axir. *** Ey do’st! Uyquchi ukkiqush rangin dunyoni Faqat oq va qora rangda ko’rgaydir. Va hatto patlarin tusi – jiloni Qalbi ko’r kimsadek bilmay o’lgaydir. *** Ey do’st! G’alat qush – dunyoning bir chekkasida, Don-dunlar to’ladir gir chekkasida. Lekin o’z axlatin yashaydir titib, Nimadir axtarib, nimadir kutib. *** Ey do’st! Ne jonzot mavjudkim katta o’rmonda, Bir-birini poylar, ovlar har onda. Bu holni kuzatib, o’ylab qoldim men – Ovchi bo’lmagan zot bormi jahonda?! *** Ey do’st! Jahon sahnasin tab’ rangga bo’yarlar, Insonmi, zamonmi kular, kuyarlar. O’qidim, ko’rdim: ne ulug’larni Avval o’ldirarlar, keyin suyarlar. *** Ey do’st! Bu olam, bilgilki, bir xonadondir, Dini yor yo dinsiz – bari bir jondir. Bunda mezbon yo’qdir, zafarbardor yo’q, Bari bir-biriga mag’lub mehmondir. *** Ey do’st! Bu osmon, kattakon mozor bu osmon, Bu ummon, kattakon mozor bu ummon. Qabrlar ularda do’ng bo’lib turmas, Azaliy qabriston, abad qabriston. *** Ey do’st! Abadiy muzliklar qa’rida – asror, Balki mamlakatlar, shaharlar poydor. Inson – fikri jumboq. Bilmaysan aslo, Men o’zim aytmasam, qalbimda ne bor! *** Ey do’st! Chayonni qaragil, ko’rkli, nozikdir, Ushla, tomosha qil, juda qiziqdir. Mamont ajdodidan ajdodi qadim, Lekin tuzalmagay – fe’li buzuqdir. *** Ey do’st! Bu olam tilsimdir, odamzod tilsim, Ular sirin ochmoq bo’ladi har kim. So’nggi darvozaga yetganda, biroq, Umri tugar, tag’in barchasi jumboq. *** Ey do’st! Teng yarmi tuproqqa ko’milgan oq Tosh, - Yonidan o’tardim, so’z qotdi yuvosh: - Tangri yarlaqagur, duo o’qib o’t, Ostimda ajdoding, men-chi, qabrtosh. *** Ey do’st! Menga der sayyoh do’st: "Ha, kengdir olam, Lekin bor har joyda taqdir yozig’i. Qurbaqa ilonga eng totli taom, Ilondir laylakning shirin ozig’i.” *** Ey do’st! Alam bilan g’ozga dedi qurbaqa: - Baliq bo’lolmaysan suvda suzsang ham, Qirg’iy bo’lolmaysan ko’kda uchsang ham, Yerda esa mendek yirtasan yoqa! *** Ey do’st! Qulog’im kar erur, ko’zlarim – bedor, Tog’dami, sahroda – bo’ri bo’ridir. O, kimki u kabi bo’lsa hukmdor, Bitta suruv emas, el-yurt sho’ridir. *** Ey do’st! Yovni kam ko’rmagil, sust ko’rma uni, Boshingga yetmog’i mumkin bir kuni. Sahroda ko’rdimki, mitti qoraqurt Tuproq tishlatibdi katta yilqini. *** Ey do’st! "Qoplon o’ldirganman...” – menga bir ovchi Yosh paytim maqtanib qilgandi bayon. Kecha xabar aytdi bitta yo’lovchi: Chaqib o’ldiribdi uni bir chayon. *** Ey do’st! Bir qush uchib kirdi xonamga o’zi, So’ng zarbdan qizardi deraza yuzi. Nahotki sig’madi bepoyon ko’kka, Jon berdi kulbamda kuppa-kunduzi. *** Ey do’st! Men bir gap eshitdim dashtlik tulkidan, O’zimni tiyolmay qoldim kulkidan: "Tovuq zoti borki, meniki erur, Itingiz quvlaydi nechun mulkimdan?” *** Ey do’st! Qo’llaringda bir cho’p ko’rdim bir kuni, Chayonlar iniga tiqding sen uni. Cho’p holing tasavvur qildim men g’arib, Cho’pday o’ynatmog’ing mumkin-ku meni. *** Ey do’st! Qalqon bo’lay deya qo’ylar umriga Qopqon qo’ygan edim bitta bo’riga, Bu falak dastidan kimga aylay dod, Bir kiyik tushibdi bo’ri o’rniga. *** Ey do’st! Tomchiman, daryo bilan oqmoqdaman, Yulduzman, ko’k toqidan boqmoqdaman. Bordirman o’n sakkiz ming olam ichra, Odam ichra, shodlik ichra, g’am ichra. *** Ey do’st! Otash qum ummoni – Sahroi Kabir, Kunduz tuxum pishar, tunda muzlar u. Ayol muhabbati shu o’t kabidir: Pishirar, muzlatar – sir erur mangu. *** Ey do’st! Birinchi amalim – sabr-qanoat, Ikkinchi amalim – harakat, g’ayrat. To’tiqush emasman Olam qasrida, Hayotim asosi – tafakkur, ibrat! *** Ey do’st! Mardikor bozorga bordim. Qanaqa? Bir jigit qoshimga keldi. Shunaqa! Bahoying qancha deb so’ragan edim, Odamning bahosi, dedi, bir chaqa! *** Ey do’st! Dev kabi bahodir bo’lsayu xoqon, Donolik mulkidan bo’lsa mosuvo, Demak, vayrona u taxt tutgan makon, Demak, pishiribdi bo’yrachi halvo. *** Ey do’st! Qabriston yonidan o’tar edik jim, Nogahon tabassum qildi sherigim. Dedi, go’ristonga qilib ishora: "Uning to’lganligin ko’rganmi hech kim?” *** Ey do’st! So’z so’zga so’zsizsan, dedi, Ko’z ko’zga ko’zsizsan, dedi. Tuzdondan bir shivir eshitdim: Tuz tuzga tuzsizsan, dedi. *** Ey do’st! It aytmish, shu qishdan chiqsam gar omon, Yozda suyaklardan quraman makon. Yoz kelar, makon yo’q, o’tib ketar yoz, Qish kelar, bizning it matal aytar boz. *** Ey do’st! Do’st! Har kim yashab o’tar o’zin umrini, Benuqson do’st axtarma, topmaysan uni. Bog’imda daraxtlarim ko’p erur, aytsam, Birin hosili mo’l, biriniki kam. *** Ey do’st! Bu yo’l oxirida saodat bormi? Bu yo’l oxirida sadoqat bormi? Barcha tushib olgan shu bitta yo’lga, Bu yo’l oxirida adolat bormi? *** Ey do’st! Daryolar zaminga tushar osmondan, Va qaytar osmonga ko’lu ummondan. Men asli senman-ku, sen esa mensan, Izlamoq joizmi tog’u yobondan? *** Ey do’st! Nurtog’da yashardi yetim qiz yolg’iz, Kashta tikar edi sehrli, tengsiz. Kamalakrang ilon ustozi ekan, Unga erga tegmish shu kashtachi qiz. *** Ey do’st! Shar ustida qumursqa yurar aylanib, Qulab tushmas, qandaydir yurar boylanib. Yo’lin na boshi bor, na oxiri bor, Beqaror mangulik, barqaror asror. *** Sigir o’tlab yurar yashil o’tloqda, Odam Ato boqqan bu sigirni. Sigir kavsh qaytarib yotar yotoqda, Momo Havo soqqan bu sigirni. *** Ey do’st! Jon bermish bir iffatli juvon, Yechintirmish yuvg’uvchi otin. O, bir zum murdaga qaytmish jon, Qo’li bilan yopmish avrotin. *** Ey do’st! Cho’pon qizni sevardi cho’pon yigit – dov, Va bir ayiq ham sevmish cho’pon qizini. Qiz ayiqni sevmish, qochdi toqqa ikkov, Yigit qizni o’ldirdi, ayiq – o’zini. *** Ey do’st! Sulton gado bo’ldi, gado boy bo’ldi, Baland cho’qqi qulab, bir gum – soy bo’ldi. Boshingni chayqama tushunmadim deb, Bahri ummon qurib, sahrojoy bo’ldi. *** Ey do’st! Uchmoq uchun qanot kerak, qanot kerak, Qanot kerak, lekin uni qoqmoq kerak. Qoqmoq kerak osmonlarni quchmoq uchun, Quchmoq uchun sabot kerak, sabot kerak. *** Ey do’st! Yoz ochiq kunlari. Doira yasab Burgut parvoz qilar o’z odaticha. Uni tutmoqlikni orzulab, istab, Soyasini quvlab yurar bir laycha. *** Ey do’st! Men kim, qanotiga ishongan qushman, Aqli – g’olibdirman, aqli – behushman. Uzoq yashamadim, lekin ko’p ko’rdim: Oldimdagi do’stim, ortimda dushman. *** Ey dos’t! Tumon. Tumoning bilan nima ishim bor. Bo’ron. Bo’roning bilan nima ishim bor. Abadiyat yo’lidaman, adashdimmi?.. Zamon. Zamoning bilan nima ishim bor. *** Ey do’st! Tog’lar bo’ronida qolganman omon, Sahro bo’ronidan chiqqanman eson. Meni qo’rqitmagin dengiz bo’roni, Odam bo’ronidan qo’rqaman yomon! *** Ey do’st! Cho’qqining cho’qqisi erur – nayzatosh, Darakchiqush unga qo’nib turibdi. Poyida baqirdim: - Ne yangilik, xo’sh? U dedi: - Bu yerda ko’knor unibdi. *** Ey do’st! G’ayb begonadir, ilm – begona, O’zicha "oh” urdi bir cho’pon bola: "Kimga suyanayin?...” Bir nido keldi: - Tayog’ingga suyan, hoy, sulton bola!
| |
| Просмотров: 2335 | |
