Sa’dulla Hakim-She’rlari
VATANGA MANSUBLIK Banogoh cho‘qqidan qulasa bir tosh Tog‘ poyiga tushar, togni tark etmas. Et bilan tirnokdek bir jonu bir tan Vatandan yaralgan Vatandan ketmas. Quyoshga intilgan havoyi bug‘lar Baland parvozlarni qilsa ham havas Bir kun qaytib kelar o‘kirib-yig‘lab, Vatandan yaralgan Vatandan ketmas. Shashmaqom - ming yillik navo muattar, Ochsam ko‘kayimni yangrar qadim sas. Avlodlar tug‘ilar, ajdodlar o‘tar, Vatandan yaralgan Vatandan ketmas. Ulug‘lar yuksalar yer ostida ham, Haykal bo‘lib o‘sar, eli unutmas. Shahidlar bog‘idan kuylab o‘taman: Vatandan yaralgan Vatandan ketmas. Toshdan uchgan uchqun yalt etib o‘char, O’chgan cho‘g‘ qayta o‘z holiga kelmas. Choponing silkisang g‘ubori ko‘char, Vatandan to‘qilgan Vatandan emas! EY, KO’NGIL Nopisand bosma xazon yaprog‘ini, Boshing uzra esla soya chog‘ini. Tanfi hukmiga azal bir chora yo‘q, Bandasi bilmas kelib-ketmog‘ini. Istasa bergay shifo bemoriga, Dard berib solg‘ay sinovga sog‘ini. Umr o‘tar daryo kabi qalqib-oqib, Aylagil taqdir nasib qirg‘og‘ini. Rabbano qodir o‘zi, g‘ofir o‘zi, Har nafas tortib turar qarmog‘ini. Boq, quyoshni qon etib har ro‘zi shom Na uchun ko‘z-ko‘z etar o‘rog‘ini? Bilmasa me’yorini oftob ham Quvratar bog‘i chaman har yog‘ini. Ey ko‘ngal, bu hodisot ibrat senga, El aro fasona et kelmog‘ini. Olmoq ersang, bir g‘arib ko‘nglini ol, Ayro etsang, ayro et dil dog‘ini. Sa’di olloga yetar qirmochi ham, Yori jonga tuhfa qil qaymog‘ini. Shon desa, yo‘l oldi deb Toshkanni ayt, Sha’n desa, ko‘rsat Nurota tog‘ini! IZLAR Ikki cheti orasta, Yolg‘izoyoq chambil yo‘l. Ketib boraman asta, Har yonda giyohlar mo‘l. Qurib qoraygan yantoq, Cho‘kir shuvoq. Ko‘k barra. Uzokda kungura tog‘, Osmonga tortar arra. Shu birgina so‘qmoqda Ot izi, qulon izi. Eshak izi, it izi, Kush izi, ilon izi. Shu birgina so‘qmoqda Don izi, bug‘doy izi. Yuzib o‘tar ohista Quyosh izi, oy izi. Balki bunda bir chog‘lar Ozod qo‘yib chavkarin, Yelib o‘tgan quyunday Amir Temur navkari. Balki... Mashrab so‘zona Navolar qilib o‘tgan. Tushgancha yo‘l uzala Oyoqlarini o‘pgan. Shu yo‘lda bobom izi, Otam izlari poydor. Qor o‘tgan, yomg‘ir o‘tgan, Shamol o‘tgan necha bor. Shu so‘qmoqda mening ham Izim qolar ekilib. Bug‘doy donasi kabi So‘zim qolar to‘kilib. ...Qay bir zamon, begona Yo‘lovchi qo‘ysa qadam, Ma’yus bir sog‘inch ila Eslarmikan meni ham? CHOSHTEPADA YOZ Yo‘lim tushib, yoz chog‘i Choshtepada to‘xtadim. Osmon sariq, yer sariq, Sap-sariq qiru adir. Salqin joy qidirib suv Qochmish quduq tubiga. Har yerda to‘p-to‘p suruv, Chashma kirar tushiga. Esadi iliq-iliq Yalqov shabboda ovush. Tumshug‘in cho‘mich qilib Hansirab nur ichar qush. Loysuvoq imoratlar Bog‘ ichiga bosh suqib Sokin soyalab yotar, Sukutga cho‘mgan sukut. Ko‘lanka quyuq, qalin, Baxmal ko‘rpacha monand. Soyasining soyasi Kabi rangsiz dov-daraxt. Zardoli tanasida Mudrab yotgan o‘t-otash Shoxlarda yonar sachrab, Bamisli kahrabo tosh. Ishkom osti supada Ko‘zga chalinar xiyol. Ko‘krak tutib, beshikka Suyangan so‘lim ayol. Bari yurakka yaqin, Kelmas odam ketkisi. Nur qanotida oqib, Mast qilar shuvoq isi. ...Bo‘liq tuproq - etigim, Quyosh qalpog‘im mening, - O’tib ketar yonimdan Bolalik chog‘im mening! NAY - Ohanglaring munglar nahrimi, Nay, bunchalar ma’yussan nega? - Aytolmagan hasratlarini So‘zlashadi odamlar menga! O’RMONCHILAR O’rmonchilar haqida hangomaga bu bir gap, Ko‘rgan-eshitgan hayron: o‘rmonchilar netdilar? Egri-bugri qayrag‘och soyasida soyalab, To‘g‘ri o‘sgan terakni shartta kesib ketdilar... ALDARKO’SA - Aldarko‘sa, nega aldaysan? - Aldamasam yashay olmayman. - Aldarko‘sa, nega o‘lmaysan? - Yashamasam alday olmayman... BEDILONA Bahodirjonga Havoyi so‘z emas sukut, andisha, Toysa tildan toyar odam hamisha. Bo‘shatib bir chetga otmas edilar Og‘zini ochmasa may to‘la shisha. SUYUKLIGIM, SUYANCHIM Sen haqda o‘ylasam fikrim ochilar, Sen haqda so‘ylasam aslo tolmayman. Shoirlaring ko‘pdir — mashhur ochunda, Ulardan oshirib ayta olmayman. Tirikligim, tayanchim Vatan, Suyukligim, suyanchim Vatan. Oybek na’matakka bitdi madhiya, Olimjon nazmida gul ochdi o‘rik. Yam-yashil maysalar navolarida Xayriddin Salohning bayoti tirik. Tirikligim, tayanchim Vatan, Suyukligim, suyanchim Vatan. Bir fasling — kun qisqa, tunlaring uzun, — Oy tezroq balqay deb Kunni shoshirar. Bir fasling — tun qisqa, kunlaring uzun, — Quyosh bog‘laringda yog‘du shopirar. Tirikligim, tayanchim Vatan, Suyukligim, suyanchim Vatan. Ikki bosh uzumni bag‘riga bosib, Ayol chiqib kelsa uzumzoringdan, Shamollar osilib etaklariga, Bergil, der, bir dona o‘sha doringdan. Tirikligim, tayanchim Vatan, Suyukligim, suyanchim Vatan. Istiqlol bongidan uyg‘ondi, Zamon shiddatida asrlar shashti. So‘z aytsang, so‘zingni tinglasa jahon Naqadar ulug‘dir ro‘shnolik gashti. Tirikligim, tayanchim Vatan, Suyukligim, suyanchim Vatan. Do‘st qo‘li qo‘sh doim, dushman qo‘li — uch, Bittasi hamisha yeng ichida berk. Endi Erk o‘g‘lingni asra, mahkam quch, Yigit ori — nomus, millat ori Erk. Tirikligim, tayanchim Vatan, Suyukligim, suyanchim Vatan. Senga sadoqatda betimsol elim — Qozig‘in ko‘chirib kezmas hech mahal. Besh mahal har kuni tilovat qilib, Bosh qo‘yib tuprog‘ing o‘par besh mahal. Tirikligim, tayanchim Vatan, Suyukligim, suyanchim Vatan. Taqdirda bo‘lsaydi qayta yaralmoq, Men yana munavvar ul o‘sha onda, Egamdan yolvorib so‘rardim, yorab, O‘zbek qilib yarat O‘zbekistonda. Tirikligim, tayanchim Vatan, Suyukligim, suyanchim Vatan. OTALAR VA BOLALAR Agar xonadonga kirsa bir kitob Bir kuni, albatta, varaqlanajak. O‘smani qoshida yayratsa ona, Qizi zulfin qilar burama gajak. Asal tabassumu o‘tli qarashlar Onadan oy yuzli qiziga o‘tar. Ming yillik malohat, nozu karashma Hamon yuraklarda to‘fon uyg‘otar. Ota tashlab qo‘ysa bog‘iga ketmon Suyagi qotganda bolasi chopar. Ota kitob ko‘rib izlaganini Oxir dunyo kezib zuryodi topar. Ota yo‘l-yuzaga tashlab qo‘ysa tosh Bir kuni duch kelib bolasi bebosh Shu toshga qoqilib ketmog‘i mumkin, Taniga ozorlar yetmog‘i mumkin. Naslu nasabini burkar sharafga Ota jasorati abadul-abad. Sherdan sher tug‘ilar, tulkidan tulki, Itolg‘idan burgut chiqmagay minba’d. Suv ham o‘zanidan ayrilar toshib, Nur kabi taralar dashtu dalaga. Ajabki, har qancha bo‘lsin munosib, Ota yo‘li torlik qilar bolaga. Dunyo ming evrilsin, o‘rgilsin, illo Aslo o‘zgarmagay bitta shevasi. O‘z o‘sgan uyingning kesagi tillo, O‘z ekkan bog‘ingning gavhar mevasi. ESKI KITOB Eski kitoblarni o‘qidim ko‘p-ko‘p, Oltinga topilmas ko‘rganim foyda: Na’rasi chaqmoqdek shiddatli sher ham Mushukcha bo‘lolmas sir qochgan joyda. Eski kitoblarni o‘qidim ko‘p-ko‘p, Bozorda sotilmas olganim saboq: Sirti mahkam deya qolma chuv tushib, Ichidan panglagay usti tosh yong‘oq. Eski kitoblarni o‘qidim takror, Bilganim shu bo‘ldi, bilmaganim bu: Bedorlik, oh, nega bunchalar taxir, Vah, nega bunchalar shirindir uyqu? Eski kitoblarni o‘qidim to‘ymay, Qalbimni charog‘on etdi bir hikmat: Kuydirsa kuydirsin ishq alangasi, Yondirsa yondirsin ishq o‘ti faqat! HAR SO‘ZIM MONAND TUZAY Ko‘ngil uzgandan manam ko‘ngil uzay, Mehr ko‘rgazganga chandon ko‘rguzay. O‘tdi yolg‘on ichra umrim qanchasi, Har qadamni Haq yo‘lida yurguzay. She’ru borim egniga zarbof chopon, Ham yalang boshiga qalpoq kiyguzay. Yurt sobit. Do‘st beqaror. Yor ming navo, Fikratim har qaysiga monand tuzay. Patqalam — oftob nuri, Chorvoq — davot, Hur Vatan vasfini gul birla yozay. Bosh qo‘yib tuprog‘ini aylay tavof Besh mahal, ruhimga quvvat kirguzay. Joiz o‘lsa, nomusim aylab kamon, Har so‘zim paykon kabi shay turguzay! Ustoz Hamid Olimjonga Qani, Men ham Bir daraxt bo‘lsam... Ko‘ksimdagi otash gulxandan Son ming Pushti chiroqlar yoqib, Matonatli o‘riklar kabi Bahor yo‘llarini yoritsam... Otam Hakim Rahmat o‘g‘li xotirasiga Bu bog‘ning bog‘boni chol edi — Soqoli sochlari kabi oq. Bog‘ o‘rni yalanglik joy edi, Bor-yo‘g‘i oqquvray va yantoq. Bu bog‘ning bog‘boni chol edi... Terak lol: «Ketdi u qayoqqa?» Shaftoli qomati dol endi, Bo‘zlaydi tayanib tayoqqa. Uzumlar yig‘lashar mo‘ltirab, Yaproqqa berkitib yuzini. Yo‘l chopar bog‘ aro tentirab, Yo‘qotib bog‘bonning izini. Bog‘ kezdim, Ayriliq tig‘idan Ko‘ksimda jarohat izlari. Qizarib ketibdi yig‘idan Olmalarning o‘ychan ko‘zlari... Bu bog‘ning bog‘boni chol edi! BOLALIK. AYOL, QIZALOQ Mehmon kutayotgan uy bekasiday Chopqillab yo‘llarni supurar shamol, supurar shamol. Toshdevor yoqalab bolalarday saf Qo‘l silkib qutlaydi teraklar xushhol, teraklar xushhol. Olmalar lablarin qirmizga bo‘yab, Yaproq durrasidan mo‘ralab boqar, mo‘ralab boqar. Yuvinib-tarangan Garashasoydan Borliqqa yalpiz xush ifori oqar, ifori oqar. Boshiga oppoq qor yarashiq salla Bobomo‘la go‘yo mo‘ysafid ota, mo‘ysafid ota. Oqil o‘g‘lonlardek past-baland qirlar Cho‘k tushib poyiga bosh urib yotar, bosh urib yotar. Shu qirlarda kechdi bolalik chog‘im, O‘smir qalbi bilan yonib suyganman, yonib suyganman. Bulutni — qalpoq, qorini — chopon, Yomg‘irini ko‘ylak qilib kiyganman, suyub kiyganman. ... Huv, ana tandirdan non uzar ayol, Issiq non yuzida yaltiraydi nam, yaltiraydi nam. Yuzlarim lovullab shirmoy non misol Banogoh labimda sezaman sho‘r ta’m, sezaman sho‘r ta’m. Chetan darvozalik bu uy oldida Bolalik bir lahza to‘xtatar shu choq, to‘xtatar shu choq. Ohu kabi hurkak nazari bilan Bir juft non ko‘tarib chiqar qizaloq, chiqar qizaloq. Yuzlarida shirmoy shu’lasi yonar, Qiyiq ko‘zlarida bahoriy chaqin, bahoriy chaqin. Ajab, tanish ayol endi begona, Notanish qiz nechuk bunchalar yaqin, bunchalar yaqin? Jismu jahonimga o‘t tutashgancha Yong‘oqzor oralab o‘ychan kezaman, o‘ychan kezaman. Tandirdek qizigan bag‘rimdan, qancha Sog‘inch so‘zlarini nondek uzaman, nondek uzaman... *** To‘kilmoqda olcha barglari, Yomg‘ir tuman kabi quyilar. Bo‘sh qo‘llarin cho‘zib keksa tut, Yo‘lchi kuzga iltijo qilar: — To‘xta, Tashlab ketma beshafqat! Orzum edi har yashil yaproq, Tirik turib azobdir, faqat Xotiralar bilan yashamoq!
| |
| Просмотров: 1369 | |
