Tursun Ali-She’rlari
1. Men uxlayapman, Uxlayotgan odamni Faqat uyg‘otadi shoirlar. 2. Qish. Qorli so‘qmoq, Oh, qanday og‘ir Birovning izidan yurmoq. 3. Sahar. Men qayta tirshdim. Iul kursat, Bor bo‘lsang, ey, tirik odam! 4. Sensiz kirdir oq kunlarim, Sensiz qoradir oydin tunlarim. Sensiz men - men emas yorug‘ dunyoda! 5. Taqillatar eshikni shamol, Nimagadir orziqib ketdi Mening o‘jar yuragim. * * * Sen kaydasan, yaraqlar ko‘zlarim. Yo‘qsan-ku ko‘zlarimga urilgan baxt qushi. * * * Sen shodon, men shodon, o‘rtamizda yashar qora rido kiygan umidsiz sevgi. * * * Sen shu qadar go‘zalsan, ko‘z uzib bo‘lmaydi. Ham abad, ham azalsan, yurak aslo to‘lmaydi, bag‘rimda ko‘kargan SYeVGI. * * * Ayoz... Yomg‘ir... Kezinar kuchuk yetaklagan ayol. Ayol beparvo... Mening botinimga esa beto‘xtov yog‘ayotir qip-qizil yomg‘ir. * * * 1. Uchib ketdi ko‘ldan o‘rdaklar, qamishzor shitirlar g‘amgin – nahot men ovchi bo‘lsam. 2. Keksa chol arava tortib tun og‘ushiga kiradi horg‘in, aravada ne bor, bilmadim buni. 3. Shubhakanib bordim uning oldiga, u esa kuchukday mo‘ltirab mendan ketishga izn so‘radi. 4. Ko‘ksimga yig‘ilib qolgan toshlarni to‘kdim yerga, oh, yer esa yumshoq ekan. 5. Chumoli, yig‘asan, terasan, er qa’riga olib ketasan, singlim sen chumoli emassan-ku. SOYA Yo‘q, daraxt Men sengamas, suyanaman soyamga. Men sening ortingdan emas, soyam ortidan yurmoqdaman dadil, mardona. Har qalay. Ey odam, shukr men senga ergashmayman. ERK YO‘LI Erk yo‘li ulug‘ yo‘l Boryapman dadil Sarin huzurbaxsh ellar yeladi Ruhimning bepayon kengliklarda Erk yo‘li ulug‘ yo‘l Dimog‘imga urilar muattar bo‘ylar Tilimdan to‘kilar bol kabi so‘zlar Ko‘zim dunyosida nurga cho‘milgan Vatan Erk yo‘li ulug‘ yo‘l O bu yo‘l ne ulug‘ zotlar armoni edi Erk yo‘li ulug‘ yo‘l Namxush sovuq shamollarga qora bo‘ronlarga Qilich nigohlarga tutib ko‘ksimni achchiq yomg‘irlarda boryapman mardona Erk yo‘li ulug‘ yo‘l Chaqmoq qadamimdan potrab chiqar nafarmon gullar buyuk tog‘lar yashil bog‘lar umidbaxsh tonglar. BAHOR Erib ketdi qor, Do‘rmon bog‘in chulg‘adi issiq taftli nafaslar. Bahor keldi ariq bo‘ylariga ham, bosh ko‘tarar yalpizlar, bo‘yga o‘sar kunduzlar. Bahor. Gullayotir bodomlar, gul ochadi kurtaklar. gullay boshlar hatto qabrtosh. Ko‘klam. Boshimda bulutlar gala-gala yuzmoqda sen qayoqqa shoshayapsan, umrim. Gul-chechaklar uzra yomg‘ir sharros quya boshladi. Qorga aylanmaydi endi yomg‘irlar... Ariqlarda oqar loyqa suv, bahor toshqinlari oshar qirg‘oqdan, iztirobim aylanar she’rga. Bahor. Oqshom go‘zal naqadar, samoda yulduzlar karashma etar. O‘tli tuyg‘ularga cho‘milar yurak. Men yo‘qotib topdim seni, sevgilim, endi bahor mangu bizlarga, gulga kirgay qalbimiz qiyg‘och. Ichimda dengizday hayajon, yo‘limda maysalar gullagan, kun esa qoraymas sira ham. * * * Yuragim Egasiz uy kabi bo‘m-bo‘sh sen tark etib ketding meni. Ro‘paramga kelding, ey olislab ketgan sevgilim, biroq seni ko‘rmayapman men. * * * Netay sevib qoldim men seni sen esa sevishga juda ham yoshsan. Qarigan qo‘llarim navqiron sochlaring silaydi o‘rtada masofa bunchalar uzun. Kulcha yuzlaringni o‘par edim men, oh, o‘shal bo‘salar meni ushbu kun iztirob olovida kuydirar. * * * Bir bora meni ham o‘ylaysanmi, ayt, ey, oq bilak, qora ko‘z, yuragi shodlikka to‘lgan parizod. Garchand tosh bo‘lsang ham ko‘nglingni zabt etaman bir kun mehrimdan simobday erigaydir tosh. INANGU 1 Men ko‘l kabi sokinman juda g‘alayonsiz, to‘lqinsiz suvga Siz tosh ota ko‘rmang sira ham. 2 Men osmon toqida yashashim uchun seni o‘ldirishim zarur ilon yanglig‘ sudralib o‘tayotgan VAQT! 3 Sukunat ko‘lini chayqaydi osilgan soatning chiq-chiqi, shukur, yurak tingani yo‘q soatdek. 4 Osmonda quyosh bor, qor yog‘ayotir sovuq sening qahring kabi vujudimni tig‘layotir. 5 Tuyg‘ularim bag‘ridan seni topdim nihoyat — bizlar baxtli bo‘lamiz g‘oyat. 6 Tun yarmida meni uyg‘otdi yarqiragan yulduzdek ma’yus ko‘zlaring nuri. 7 Ko‘zlaringning yog‘dularida men o‘zimning eng dilgir, tolg‘in suvratimni ko‘rib quvondim. 8 Ichimda ovozsiz yig‘i bor qanday qilay sevgilim bag‘rimda muhabbat tig‘i bor. 9 Namchil havo. Og‘rir oyog‘im, senga yetay desam yo‘l yiroq, ey, mung‘aygan, benavo go‘sha. 10 Men o‘zimni aldab yashayman o, naqadar yolg‘onchiman men bu yolg‘onchi dunyoda. 11 Shamolning uyida qoldim bu kecha Isinib uxladim bag‘oyat o‘g‘riday to‘rt tarafga boqdim tong chog‘i. 12 Nigohingdan otilgan tovush olislarga itqitdi meni, endi sen qaydasan — yetmas ovozim. 13 Taqillatib umid eshigin ko‘ngling ostonasida jovdirab turdim sabrim libosi yirtilib qaytdim ko‘rqushdek XOTIRA Tosh qotmabdi hali yuragim, chaqaloq nabiram vafoti, e voh, ming bir tomirimning mingtasin jon-jonidan uzib ketdi-ya. Suratingga tikilaman hali tili chiqmagan go‘dagim. seni asray olmadik bizlar, nabiram, umr bo‘yi yuraklar bo‘zlar mungga to‘lar horigan ko‘zlar. * * * Tashlandiq quduqqa sukunat cho‘kkan. Boqsam, Quduq tubidan qo‘shiqday yangradi tovushsiz tovush. * * * Qushlar qanotida uchaman bir kun, sog‘inchning ko‘zlari yig‘lar ehtimol. Sen nechun, Sevgilim, lom-mim demaysan! * * * Oyning sharpasidan uyg‘ondim ketib borar edi yalang‘och sap-sariq sochlari to‘zg‘igan, ko‘zlarimni olib qochdim-u men o‘zimni yashirib qo‘ydim. * * * Nahotki, ovozim qaridi. Oh, mag‘rur ovozim vujuddan oldin keksaygan — kuz kabi qarigan bo‘lsa?.. * * * Sen va men, o‘rtada baland devor bor, ko‘zga ko‘rinmaydi zinhor-bazinhor. * * * Men she’r yozayapman hech kim o‘qimaydi bilaman uni, hatto o‘qimaysan sevgilim sen ham. Biroq Senga atalgani uchun she’rimni men o‘zim o‘qiyman titrab-entikib. TAZOD Naqadar o‘jarsan ey, sohibjamol, bo‘ysunmassan menga hech qachon. Tiz cho‘kmasman poyingga men ham. Ikki o‘t yondirar endi dunyoni. * * * Yuragimdan qachon qaytishingni so‘rayin desam, joyida yo‘q sevib qolgan telba yuragim. * * * Yo‘q, bu sening aksing emas, ey daraxt, suvda yuzib yurgan ilonlardir bahaybat. * * * Bu qanday joy, qanday makon, qayoqqa qaramay urilyapman shamolga. * * * Uchgim keldi, gulim, sen sari kapalakning par qanotida. * * * Seni siyratimdan topolmadim hech, ko‘zlarim o‘ngida yashayotgan do‘st. * * * Bolam, seni o‘ylayapman men, Sen-chi, neni izlayapsan to‘ng. YANGILIK She’riyat... Men seni sevaman. Sen eng go‘zal, eng bokira qizsan go‘yo. Sen mening ishongan tog‘im, yashnagan bog‘im. Sen mening tanho yorimsan, bolamsan. Sen mening borimsan. She’riyat, meni kechir. Sening barcha qonunlaringga bo‘ysunolmayman. She’riyat, sening izmingda — temir yo‘lda yurganday yurmoq yo‘q. Zotan, tuyg‘ularni tulpor kabi jilovlab bo‘ladimi? Ehtirosni ko‘l singari tindiray nechun? So‘zlarni mahbus kabi qamoqqa solmasman. Axir, shoir so‘zi qush kabi erkin, bemalol parvoz etmasmi yurakdan-yurakka. She’riyat... Erkin yaralmog‘ing, erkin yashamog‘ing shart sen mening qonli yuragimda... O‘N SAKKIZ YOSHLIGIM O‘n sakkiz yoshligim... Eng mahzun, eng shodon mavsum. U yupun kezgan musofirlik ko‘chalarida. Toshkent. Sebzorning Tarnovboshi mahallasi. Boshi berk ko‘chadagi ijara uy. Burgut qanoti yanglig‘ darvozani ochib ohista, iymanib kirgan, tortinib chiqqan o‘n sakkiz yoshligim. Xonadon sohibi vazmin inson, otamning birodari Asadulla ota panohida kechsa-da o‘n sakkiz yoshligim, oila a’zolari shajarasiga kech o‘tqazilgan niholday qisingan, qimtingan turmushi. O‘n sakkiz yoshligim... Sohir she’riyatga shaydo yuragim shu hovli gulg‘unchasin sevgan, har narsadan uni ortiq ko‘rgan. Gulg‘uncha qoshida entikkan. Diydoriga uzoq-uzoq ko‘z tikkan, bedor. O‘n sakkiz yoshligim... Dengizday shaharning "Eski kitoblar"i va barcha kitob do‘konlarin besh barmog‘iday nomma-nom bilgan. Kitoblar qo‘ltiqlagan. Pushkin, Nekrasov, Lermontov, Qahhor, Oybek, Mirtemir... Ey, qancha-qancha qo‘lma-qo‘l o‘qilgan nodir kitoblar... Ovozi va umri yetmaydi uning. O‘n sakkiz yoshligim... Kunduz ishlagan. Oqshom tahsil olgan kechki maktabda. Sho‘x-shaddod tenqurlari birla qizlarni ostonasigacha kuzatib qo‘ygan. Tunlar she’r mashq qilgan. Abdulla Oripovning "Mitti yulduz"i hujrasini charog‘on qilgan. O‘n sakkiz yoshligim... Anorzor hovlisin qo‘msagan. Tuproq kechgan ko‘chalarin sog‘ingan. Paxta dalalarin iztirob bilan eslagan. Sog‘nchidan anor donalariday bag‘ri sitilgan... Tanasiga ismin bitgan daraxtlarin sog‘ingan. Goh sokin, goh sarkash oquvchi ariqlarin qo‘msagan. O‘n sakkiz yoshligim... Marhuma onasin qayta-qayta tushida ko‘rib, ko‘zlaridan yomg‘ir yoqqan, yuragida gumbirlagan momaqaldiroq, chaqnagan chaqmoq. Yantoq ildiziday — o‘ylarida otasi... Rutubatli tunlar ukalari ila totli sirlashgan. Yulduzlar-la bo‘ylashgan... O‘n sakkiz yoshligim... YURAGIM DARSXONASI... Ibrohim G‘afurovga Kitob javonimni titkilayman. Yarq etgan chaqinday ko‘zimga to‘qinar " Go‘zallikning olmos qirralari". "Unutilmagan bog‘" yashnatar yuragim dasht-yobonlarin. Unda Usmon Nosir yonib she’r o‘qir. Kitob javonimni titkilayman. "Joziba" ohanglarda she’r yozur "Ona yurt kuychisi" ustoz Mirtemir. O, el shoiri misralarida "Yonar so‘z", "Yurak alanga"... Kitob javonimni titkilayman. "Prozaning shoiri (Said Ahmad)". "Ufq" bag‘ridan termilar xushchaqchaq, ma’yus ko‘prik solur dilga "Lirikaning yuragi". Kitob javonimni titkilayman. O‘tli ko‘zlarimda "El erkinligi". Yolg‘iz Ollohimga "Iltijo" aylab dilimni uyg‘otar "Hayo — xaloskor"... Kitob javonimni titkilayman. Buyuk Dostoevskiy birla o‘z tilimda so‘zlashurman, ruhiyatim sinar chinniday chil-chil... O‘, Xeminguey Navoiy tilida so‘zladi biyron. Kitob javonimni titkilayman. Ruhim dengizida qo‘par "Qiyomat". Boshim uzra kezar "Chingizxonning oq buluti". Yuragim darsxonasiga kirar Mopassan, Nozim Hikmat. "Azizim". Baxsh etar "Surur". Oh, jonimni achitar yaraday Nitshening "Zardusht tavallosi". Kitob javonimni titkilayman. Tillashurman kolumbiyalik buyuk yozuvchi Gabriel Garsiya Markes bilan. Avliyo kabi meni yuksaltirar osmon sari "Konfutsiy hikmatlari"... Kitob javonimni titkilayman. "Yam-yashil daraxt" soyasida yetmish yoshga to‘lgan zukko Ibrohim G‘afurov. Uning yam-yashil qo‘llari to‘la kitob. U dunyoga boqadi nigohlari yam-yashil. Yam-yashil ko‘klamday uning borlig‘i. O‘XSHASHLIK Kuz... Sen sari boryapman. Qadamlarim yellar kabi ildamlashar sarosar. Za’faron yaproqlaring yanglig‘ to‘kilmoqda mening ham qarigan sochlarim. Sharqiragan suvlaring tiniqqan misol jo‘shqin tuyg‘ularim tinmoqda. O, shamolingdek bag‘rimda uvillar shamol. Uzun-uzun yomg‘irlaringga o‘xshash yomg‘irlar yog‘ilar vujud-vujudim qa’ridan. Havolaring kabi kun sayin sovimoqda o‘tli yuragim. Kuz... Sen sari boryapman yaqinroq. Kechikkan bahorga o‘xshaysan buncha? Kuz... Kechikkan sevgiga o‘xshaysan. Kuz... QISH RUHIYATI Qish... Sovidi kunlar. Bemor xayollariday cho‘zildi yaxlagan tunlar... Qor butun borliqni go‘yo kafanga o‘ragan. Hatto, qora qarg‘alar xayolchan o‘ltirar qunishib karaxt. Bir kechada sochi oqargan odamday oqargan daraxtlarning huvillar bag‘ri. O, ne-ne qorako‘z qushlar uchib ketgan iliq ummonli o‘lkalarga. Bugun huvillar daraxtlar, huvillar tevaragim. Huvillar yuragim mening. Qish... Sovidi kunlar. Bemor og‘rig‘iday cho‘zildi yaxlagan tunlar... HAYRONLIKDA Barvaqt uyg‘ondim. Yo‘l oldim ulkan shaharga. Ko‘chalar jimjit. Huvillar HAYaJON. Huvillar YURAGIM. Temir izlar yaltirar sovuq, go‘yo yalang‘och xanjar. Tobutsiz mayitdek daraxtlar. Atrofimda maysalar siniqqan — yetim boladek. Devqomat binolarning ko‘zlari yumilgan, yer yutsa parvoyi palak! Mudroq tuyaday oshxonaga kiraman otilib. Hammayoq betartib, ayqash-uyqash. Har joy-har joyda shishalar uxlar og‘izlari lang ochiq. Sigaret qoldiqlari yotadi hasratimday sochiq. Tonggi shahar ko‘rpaga burkanmay uxlar, charchagan, toliqqan, sochlari to‘zg‘igan fohishaday... LAHZA... O‘tayotgan lahza... O‘tayotgan kun... O‘tayotgan yil... Juda uzun, juda qisqa umr. Yil fasllari inson umriga o‘xshaydi. Tabiat va inson bir-biriga uyqash, bir-biriga uyg‘un. She’riyat saltanatining buyuk podshohi Navoiy ham inson umrin to‘rt faslga qiyoslagan. Men ushbu satrlarni yozayotganimda, shundoq derazam ortida shivalab yomg‘ir yog‘ardi. Mung‘aygan daraxtlarning so‘nggi za’faron yaproqlari ivib, qushday uchib loyga qorishar, qarg‘alar qag‘illab, qorni chaqirardi. Ivigan musicha ayvonimda patlarin to‘zg‘itib quritishga intiladi. Bu manzara meni og‘ir o‘ylar girdobiga otdi. Kechagina O‘zbekiston qahramoni, domla Said Ahmad sakson yetti yoshida olamdan o‘tdi. Garchi, qishning ilk kunlari bo‘lsa-da, ehtimol, domlaning umrida qish allaqachon o‘z hukmini o‘tkazib bo‘lgandi... Balkim umr yo‘ldoshi latif shoira Saida Zununova olamdan o‘tganida adib umrida ham qish hokimlikka o‘tgandir... Balkim soch-soqoli qorday oqargan kezlar uning dunyosida qish kezgandir... Balkim tuyg‘ulari, ehtiroslari tinganida adib umrida qish barqaror bo‘lgandir. Balkim... Derazam ortida yomg‘ir yog‘ar ezgin shuvalab. Tobora to‘lib borar o‘ksik yuragim. Ko‘zlarimga kirib kelar oltmish ikki yil yashab o‘tgan ustoz Rauf Parfi. Vo darig‘, balki shoirni she’r iztirobi qiynagan. Balki uni ilhom parisi hijron o‘tida yondirgan. Balki, uni sukunat o‘z qabristoniga dafn etgan. Balki, shoirni o‘lim sog‘inchi olib ketgan. Balki... Men ushbu satrlarni yozayotganimda tashqarida yomg‘ir qorga aylanishga shaylanar edi. O‘tayotgan yil ko‘zim oldidan bir-bir kino tasmasiday o‘tdi. Bir nechta she’r qoralabman. Bir quchoq kitob o‘qibman. Tarjima daftarimda yapon mumtoz adabiyotidan bir qancha she’rlar o‘zbekchalashtiribman. Eski she’rlarimni qayta-qayta ishlabman. Hammasin jamlasam, "Oy yaprog‘i" nomli yangi she’riy kitob tayyorlabman... O‘tayotgan yil Yaldo kechasiday juda uzun, qish kuniday juda qisqa... OVOZIM KO‘LANKASI... Sen betoblangan kun... Tog‘lar kabi og‘ir o‘ylar girdobiga goh xarsangdek cho‘kdim, goh qalqidim po‘kak misoli. Gulim, ovozing yarador qush. Go‘yo tig‘langan, xirillar ovoz. Palag‘da-alag‘da so‘zlarni tushunish og‘ir. Ey nafis, go‘zal ovoz! Qaydasan?! Hayqirdim! Dunyoni solib larzaga. Dengizday chayqaldim. Yorilmas boshimni toshlarga urdim nolon. Bahaybat it tirnadi ruhimni. Kulrang tuman ko‘mdi ochunni. Dilim dunyosin toptadi qora ayg‘ir tuyoqlari. O‘rmaladi vujudim aro qoraqurt. Sen betoblangan kun o‘ldim, tirildim bejon, beruh. Ey nafis, ifor bo‘yli ovoz, qaydasan?! Dunyoni chulg‘adi, mening-da majruh ovozim.
| |
| Просмотров: 1656 | |
