Ochildimurod Miriy (1830-1899) SHE’RLAR
GULNOMA Soqiy, qadahing mo‘l et karamdin, Qolmish bu rabot jomi Jamdin. Kovus qani, ne bo‘ldi Hushang? Ko‘kka cholib oncha ko‘sy farhang. Mast aylaki, telbavor o‘lay men, Yo‘qluq aro baxtiyor o‘lay men. Bu telbalik ichra oncha qil g‘arq, Boru yo‘qi dahr qilmayin farq. Soqiy, qadahi nashot to‘ldur, Bu bodag‘a charxni bukultur. Bu xamlig‘ ila yetolmayin charx, Yo‘q, durdini ham topolmayin charx; Kunduz ochibon quyosh nuqudin, Uy ravzani demayin qopudin; Tun bo‘lsa sochib nuqud yulduz, Yursun yugurub tun ila kunduz. Soqiy, to‘la ayla jomu sog‘ar, Qolmas kishi, qani xud Skandar? Bahromga go‘r manzil o‘ldi, Ming go‘r qo‘lida bismil o‘ldi. Jonlar bari foniy — tangri boqiy Ko‘p muncha tag‘oful etma, soqiy. Avval ichu, so‘ngra qil havola, Gardun esa sibqaray piyola. Ey soqiyi gul’uzori gulro‘, Ey kabk xiromi, nozbo‘ bo‘. Ey qomati sarvinga fido sarv, Qadding desa bormudur ravo sarv! Vah-vah, ne g‘alat xayoldur bu, Hay-hay, ne degan misoldur bu! Ul bir shajareki, mevasi yo‘q. El ko‘nglin olurg‘a shevasi yo‘q. Hayhot, bu qadki, senda bordur, Har yaxshi mushabbah o‘lsa ordur. Qomatmu desam qiyomati bor, Jannatmu desam xud ofati bor. Qad yo‘qki, malohati shajardur, Yo‘q, yo‘q, degil ofati nazardur! Og‘zing bu shajarni g‘unchasidur, Kulku anga, vahki, mevasidur. Farzan desa meva — kulku voqe’, Ovozasig‘a yo‘q uyqu voqe’. Shirinlig‘ aro gumondin ortuq, Achchiqliq aro xud ondin ortuq. Shirin va achiq — fidosi jonlar, Ul kulkuga sadqa xonumonlar. Ey toza niholi gulshani jon, Har uzvinga sadqa bog‘u bo‘ston. Menkim guli nozbo‘ ekibmen, Mehnatlar aning uchun chekibmen. Ja’far guli-yu guli hinolar Ham tojixurusi xush jilolar, Ham koshg‘ariy gulini parvo, Shomu sahar anda xud muhayyo. Bir sathi chamanda ishqi pechon, Chirmanmoq o‘lub ish anga har yon. Bu barchasi bu jihatmu ermas; Ishrat sari maslahatmu ermas. Har chand farahfizo erur gul, Ko‘p ramzga oshno erur gul. Ishq ichra asiru mubtalomen, Bir sarvga zoru benavomen. Bir chehrasi gul asiridurmen, G‘am kishvarini amiridurmen. Bir g‘uncha og‘iz fitodasimen, Maxmuri visol bodasimen. Ul tosh ko‘ngulmu ya’ni sensen! Fo‘lodg‘a yo‘lmu ya’ni sensen! Ko‘nglung qatig‘icha bo‘lmagay tosh, Qoshing qilichiga ko‘rmagay bosh! Yandashsa bu tosh birla fo‘lod, Ko‘rmas kishi sen sifatni jallod! Kim oni havoi ishqi birlan, Masjidni qilib o‘zumga maskan Charxi falakeki, charxi gardun To‘kmay suvini bu nav’ bir kun. Masjid arig‘iga o‘tqurubmen, Yo‘q, ko‘z arig‘i aro qurubmen. Sargashtalik anda ko‘p o‘zumdek, Kunduz-kecha suv to‘kar ko‘zumdek. Ey zulfung asiri xo‘bro‘lar, Husnungga fido tuman nako‘lar. Yuz fikr ila nozbo‘lar ektim, Mehnat ani tarhi birla chektim. Komim bu desangki ko‘rgulukdir, Bir dam borishib o‘turgulukdur. Tarhidin agar savol etarsen, Vasfin eshitur xayol etarsen. Darvozaga kirgach ichkariroq, Birdam turu, o‘ng birla so‘l boq. O‘ng yonida nozbo‘i chiniy, Sharmandasi Chin nozanini. Zuhd ahli kabi qiyom aylab, Kirgan kishiga salom aylab^ Boshini egib qilib tavozu’, Ilking sunarin etib tavaqqu’ Qo‘l tekkach, etib abirsonlig‘, Firdavs gulin isi nishonlig‘. Ming noz ila, bo‘i nozbo‘, deb, Boshini egib, niyoz bu, deb. Xizri nabi kisvati barinda, Ba’zisi Bilol tal’atinda. Ko‘k atlasi ba’zidin namudor, Tun turrasi ba’zidin padidor. Ba’zini atab zaboni gunjishk, Shoxi bo‘lub oshyoni gunjishk. Chumchuq dema, bulbul oshyoni, Chumchuq sifat aylamish makoni, Atrofin olib xurustoji, Toji bila yondurub siroji. Boqg‘an kishi ko‘ngliga solib o‘t, Deb:—Turma bu gulshan ichra, bot o‘t. Boq manga, qutul asirlig‘din, Qaydim meni bu dalerlig‘din,— Deb koshg‘ariy guli kulumsub, Zebo guluma nazarni sol xub. Boshim uzadur kulohi nim tark, Xubluqda atab otimni sadbarg. Ko‘nglumni shikofig‘a nazar sol, Bag‘ring butun o‘lsa, bot kadar sol. So‘l yonig‘a lutf etarsen izhor, Turfa chamani g‘arib — tolor. Yer bag‘rig‘a chok tomuridin, Oy dog‘i tanob uzoturidin. Charx azmi uchun kamand tashlab, Bo‘lmoqda Masih birla hamgap. Isoki maqom qildi to‘rtunch, Eldinmu edi xud anga qo‘rqunch! Anfosini tangri pok qildi, Aflok uza zavqnok qildi. Jon topti o‘luk damidun, alhaq, Yillar o‘tub o‘lganicha mutlaq. Tolorga ham bu poklig‘ bor, May nash’asidin birovki xummor, Ul kimsa o‘luk emasmu oxir? Maxmurni o‘luk demasmu oxir? Raz qizidin o‘lsa bahravarlig‘, Ul bodag‘a komi yupsa tarlig‘, Bermasmu xud anga ruhi toza, Topmasmu hamul futuhi toza! Bas, tok Masih dam emasmu? Iso nafas oni xud demasmu? Tok yonida necha nozbo‘lar, Shomu sahar ul xujasturo‘lar Qizlar kibi yuzlari qizillik, Har kunda tilab necha bihillik. Deb:— Boqma yuzum qizorg‘anig‘a, Ming ziynat ila ochilg‘onig‘a- Kim, bo‘i vafo gulumda yo‘qtur, So‘lmoqlig‘ima mahal yovuqtur. Ja’far guli debki: — Hushmand o‘l, Gullar isin isla, bahramand o‘l. Qo‘yma oyog‘ingni behayovor, Solg‘il nazaring, adab bilan bor. Bizni bu chamanda solma ko‘zdin, Injilma bu za’faroniy yuzdin. Bellarda bo‘g‘un solib hinolar, Tiyg‘ o‘rnida bargdin navolar. Jallod kibi boqib haroson, Bir nechalarin bosib qizil qon, Deb kirgan ulusga:— Boxabar bo‘l, Behuda gulumga sunmag‘il qo‘l... YO rab, bu makoni xuld tazyin, Firuz mahallu jannat oyin, Fayzu karaming hamisha yor et, Kim ayni inoyating nisor et. Ahliga ham, ey karimi dovar, Niyatni nako‘sin et muyassar. Ko‘ngullarin ayla bu makondek, Himmatlarin ayla osmondek. Ahliga bu yer muhabbatin sol, Ilm ahliga bori shafqatin sol. Ko‘ngullarin et bu yerga pobast, Zavqi bu makondin ayla sarmast. G‘arbi bu makonni obshore, Jannat suvi, yo‘qki jo‘ybore. Jannat ichidin oqar arig‘dek, Yo‘q, kavsardin chiqar arig‘dek. Har kimsada bo‘lsa hubs zohir, Ul suv-o‘q, etib ham oni tohir. Oqib tunu kunda, tutmay orom, Bahra topib onki xosu ham om. Mavji yeturub falakka shavqun, Zavqi keturur malakka shavqun. Shavqun dema balki shavqi ortib, Ham savtlig‘in nafiri tortib. Charxi falak anda o‘la soyir, Qo‘k charxidururkim dahra doyir. O‘q javfida o‘yla qutri aflok, O‘rgulmoq ishida chustu cholok. Taxta anga kahkashonmu bo‘lg‘ay, Yo kohkashon nishonmu bo‘lg‘ay. Har ko‘zalari sitora yanglig‘, Suv sochmog‘i abri pora yanglig‘. Ul charxi falakni jo‘ybori, Yerdin yuqoridur ikki qori. Masjid tubi birla joriy bo‘lg‘ay, Tolor ila gul nisori bo‘lg‘ay. Hojat anga suvdin o‘lmagan chog‘, Aylonib oqarda davrai bog‘, Go‘yoki ziloli zindagoniy, Hayvon suvidin berib nishoni. Boqg‘an kishini safosi ortib, Ko‘ngul uyini jilosi ortib. Shahsufani to‘rt jonibidin, Jonib ne degan, bo‘lur tubidin, Oqib bu nazokatu safoda, Hayvon suvivor sofu soda, Ul manzili pok havzi sori, Kavsar arig‘imisol joriy, Gullarga berib abirsonlig‘, Gullar tubidin etib ravonlig‘, Yuz nav’ safoda suvi oqib, Farhod tahayyur ilki qoqib. Sharbat topibon suv istaganlar, Shirin arig‘i yo‘q ersa, kavsar, Jayhun kibi subhu shom joriy, Ummon bo‘lub oni sharmsori. Qilg‘ach birov ul arig‘da yurmoq—- Selob yo‘linda bor o‘turmoq. Qush o‘tsa, o‘chub hayoti oning, Mo‘r o‘tsa, borib najoti oning. Gullar necha yuz labida butgan, Ko‘rgan muni o‘zgani unutgan. La’li labi dilrabomu oyo! Xatmu lab uza gul anga go‘yo! Yo navxatlarni sayri chog‘i, Tushmish ko‘zi anda bu bulog‘i. Qilmishmu o‘zin alarga monand, Bermishmu o‘zin alarga payvand. Kim qilsa o‘zin naku shabihi, Neku bila yo‘l topar qabihi. Ul sufaki javfi gulshan erdi, Dono eliga nishiman erdi. G‘arbida gulu shimoli gulshan, Sharqi-yu janubi sarvu savsan. Mehrobi-yu necha muttakolar, Mehrobida sohibi duolar. Ul sufa shimoli bor gulzor, Bulbullar o‘qub xud anda gulyor. Bir necha mug‘anniyi navosoz, Bulbulga qilurga o‘zni damsoz. Ul sufada rost sozi ushshoq, Marg‘ulasi mushkbezi ofoq. Ul gulshani tozaning shimoli — Bir hujrai chordar xayole; Ochg‘anda eshikni, to‘rt jonib Gul birla anor qo‘zg‘olonib. Har yon chu nazarni sen ocharsen, Gul ko‘rgaysenu, gul socharsen. Xush manzil erur, havosi marg‘ub, Bulbullarining navosi marg‘ub. Xush hujrai dilkusho, farahbaxsh, Havz o‘rtasida judo farahbaxsh. G‘arbida ziloli zindagoniy, Telmurturub o‘ziga samoni. Ya’ni havzi safoda kavsar, Bo‘lmasmu bihisht aroda kavsar. Ul manzili poki jannat osor, Kavsar kibi havzini desang bor. Har sahnida sufai ajibe, Ashjor ila sufalarda zebe. Bir sahnida g‘ulg‘uli samovor, Asrorini aylab elga izhor... Ammo ne deyin gujum sifotin, Ne deb qilayin xud oni otin. Bir-biriga bargi oncha payvast, yo‘l topmayin otsalar anga shast. Soya samaridin el tanumand, Shahr istamay, oni deb Samarqand. Zohid kishilar amomasidek, Shahr ahlini zeb jomasidek, Usmoqda chunon solib taku po‘, Utmay biri-biridin sari mo‘. Bevosita qiblasin olib havz, Soyasi arosida qolib havz. Ostidin arig‘ magar samoviy, Ul charxi falak suvini novi. Vah-vah, ne dedim, ne qildim avsof, Astag‘firulillah, o‘lmasun lof. YO rab, karaming nisor ayla, Lutfungni hamisha yor-ayla, Lofimni o‘zung maof qilg‘il, Mir’oti ko‘ngulni sof qilg‘il... Ochildii zori benavoni, Nafs ilkida mubtalo gadoni, Olamni havodisig‘a qolgan, Nafsi badidin balog‘a qolgan, El ta’nu malomatiga botgan, Sharmandalig‘ uyi ichra yotgan, Ya’ni laqab ichra Miriy oti, Bu she’r ila aylamay uyoti, Ko‘p yovau harza so‘zni tortib, Ul harzada safhani qarortib, Ne ramzu ishoratu ne tamsil, Bilmay ne dalilu qaysi ta’vil, Kim nazmni xud shiori aylab, Bu hol ila turfa kore aylab, Men kimmenu muncha behayoliq, Ma’ni guharig‘a oshnoliq! Naylay, netayin bu o‘lsa taqdir, Yo‘qsa manga qayda muncha taqdir! Bu xost chu sendin o‘lsa bori, Bo‘lg‘aymu bu qulni ixtiyori! YO rab, karaming panohim etg‘il, Lutfungni xud uzrxohim etg‘il. Fayzing bu makon sari fuzun qil, Lutfungni tanobini uzun qil. Ahliga ham ayla shavqin afzun, Aqvomini ayla zavqin afzun. Utgan kishilarki pok edilar, Xo‘bluq bila zavqnok edilar. Bo‘lganlarimizni qil alardak, Ko‘nglimizi ravshan et sahardak. O‘tganlarimizga nuri iymon, Bo‘lganlarimizga xayru ehson. O‘tganlarimizni ayla masrur, Bo‘lganlara ber sururdin nur. Soqiy, to‘la ayla sog‘ari gul, Gul yuz uza tashla zulfi sunbul. Guldek ochilib, piyola tutg‘il, Kulku qila, yo‘q, uyola tutg‘il. Gul mavsumi mast ayla bizni, Gul yonida past ayla bizni. «Gulnoma»ga istasang chu tarix, Tut hushu xirad, eshit bu posix. Kim, ushbu nigorxonai Chin, Gulzoru guli bihisht oyin. Bo‘lg‘ach, bu nido yetushti nogah, Tarixiga bo‘yla qildi ogah: Gul chehrasi-yu ayog‘ yuzdin, Ya’ni uchni unut o‘tuzdin. Olding gulu yuzdin ul nishoni, Tarix: bihishti gulsitoni. Tammat, tamom yoft va ba ixtitom anjomid «Gulnoma»i Ochildii xoksori bemiqdor. Eshitmoqlig‘ uchun afsonadur bu, Demang Miriyni siz:—Devonadur bu! Na gul qolg‘ay jahonda, ne guliston, Havo qilgan qushumga donadur bu! CHOYNOMA Ablahi nonu oshu choy talab, Kona fi kulli bob man yarg‘ab. Odamiylig‘ ishida beidrok, Bedilu betamizu bas bebok. Ayamay andin ezidi dono, Barcha behushlig‘ anga paydo. Mashrabi betakalluf andog‘ keng, Mazhabi yo‘q bag‘ayri «engu iching». Bo‘yi hushdin dumog‘i bas bebarg, Na tiriklik g‘ami tushub, ne marg. Uyini kunjini olib qaro mol, Bavlu sargin yonida molo-mol. Mol tappisidin dumog‘ ochg‘an, Mushk isidinmu chorbog‘ ochg‘an. Mushk isi gar yetib dumog‘ig‘a, Nafasi pur kelib tamog‘ig‘a, Deb: Ne badbo‘y badmashom erdi, Yelg‘a zavqi farog‘atim berdi. To qazonini boshi uzra tezak, Bal tezakdin maishiga gazak. O‘zi dehqon, odam avlodi, Bulbashar naslidin, g‘am avlodi. Turfa ozoda fikri uqbodin, G‘ami dunyolig‘ erdi dunyodin. Charx anosi topmay hamsangi, Aylamish otini Shukur gangi. G‘ami dunyoda onchunon edi to‘q, Fikri uqbosi zarra ko‘nglida yo‘q. Yemak-ichmakka erdi bas mashg‘ul, yo‘q edi xotirida juz ma’kul. Dahrdin sohib farog‘ erdi, Bu farog‘atda xush dumog‘ erdi. Betamiz erdi-yu tamiz talosh, Beshuur erdi-yu, shuurshunos. Tab’i hayvonda o‘zni odam deb, Odamiy aro musallam deb. Tutubon o‘zni sohibi fitrat, Choy ichar erdi har kun uch navbat. Ichib uch choynakni subh dami, Peshinu shom ham bu erdi g‘ami. Bedumog‘u dumog‘dor erdi, Suhbat ichra ayog‘dor erdi. Choyidin bir piyola ichsa birav, Notavon jismg‘a yetardi alav. Yana bir choynakni olib damlab, Yakka yerda maxavlara o‘xshab, Ichibon yalg‘uzin o‘lum holat, Nafsi badga baloi jon rohat. Mingbozorni sorig‘a guzarim Bir kuni erdi, bo‘ldi hamsafarim. Ko‘tarib tumshug‘ini bod burut, O‘qumay bir yo‘li duoi qunut. Savlati besaloti savlatlik, Davlati beuyoti davlatlik. Ikkimiz hamsafar bo‘lub hamroh, Nash’ai choydin dedi nogoh. Dedi:— Ey choydin ayog‘ingda, Nash’ai kayfiyat dumog‘ingda. Qulquli choydin ravon hushing, Choyjo‘shungda zavq ila jo‘shing. Qadr ahlini ahli qadr bilur, Deyin ollingda nukta men qurg‘ur. Xaltai choydin kecha choyim Kelmadi, sof bo‘ldi parvoyim. Erta bozor erur, dedim, g‘am emas, Dam choyim gar o‘lmadi, dam emas. Dami subh urmay oftob qadam, Men uray ilgari quyoshdin dam. «Hay» degancha qachan quyub fursat, Choy bozoriga solay diqqat. Xalq to jam’ bo‘lganicha ichib, Qim dumog‘imga zavqu kom berib. Sudu savdoga so‘ngra aylab jazm, Nima darkor erur aningsari azm. Yotdim ul kecha bu tamannoda, Xom savdoda, fikri yag‘moda. Nash’ai choydin dumog‘im tang, Choyg‘a yetdim, nechaki qildi garang. Nash’aning pechtobidin yuz ranj, Notavon jismim o‘ldi mehnatsanj. Boshim og‘rib, ketib ko‘zumdin nur, Esim og‘ib, tanim bo‘lub ranjur. Tongg‘a tetru ishym fig‘on etmak, Nola birla zamon-zamon ketmak. — Eyki sen, choy uchun maoshing bor, Choydin zavqu intioshing bor. Meni ham fikratimg‘a yetdi vuquf, Choyxo‘rlikda bo‘lmisham mavsuf. Choyxo‘r joddasida topdim joy, Joyi amniyatim bo‘lubtur choy. Chorai aysh choy o‘lmish bas, Zarra yo‘q nonu osh sari havas. Kechani yelga berdim uyqudek, Uyqu ko‘zdin yiroq ko‘zgudek. Bu sifat kecha tongg‘a yetkurdim, Choy shavqi bila qadam urdim. Tolpina-tirmana yugurdum zor, Joni bezor birla Mingbozor. Za’fi tan sustlikda mahkamroq, Choy barqi tanimda yildamroq. Choy maxmuri, nash’a ranjuri, Notavon jonima tushub zo‘ri. Yumub ochg‘uncha ko‘zni yetkurdum, Dami Isoga o‘zni yetkurdum. Choy dam ayladim dami Iso, Tani bejonim etti-o‘q ihyo. Bir-iki to‘ldurub qadah ichtim, Go‘iyo sharbati farah ichtim. Ulub erdim, magarki topdim jon, Zulmati tanga yetkurub iymon. Kufri xummorni kesib boshin, Mast maydonida to‘kub yoshin. Qoni dushman to‘kub surohiydek, G‘am boshini uzub mubohiydek. Mast bo‘ldumki, yangi jon toptim, Toza jonu zavqi komron toptim. Bildim emdiki, choyxo‘r ekanim, Ichmasam oni, nosabur ekanim. Choysiz yo‘q magar najot manga, Bu erur moyai hayot manga. Dedim:— Ey no‘shi joning o‘lsun choy, Choysizdin o‘lub alam farsoy. Necha yildurki, choy o‘lub xo‘ying, Tar dumog‘ aylading labi jo‘ying. Qurug‘ og‘zing qo‘rug‘ misol bo‘lub, Qurug‘ og‘zingda bu maqol bo‘lub. Burut og‘zingda sho‘razor kibi, Ochuq og‘zing buzug‘ mazor kibi. Qaysi go‘r, o‘yla yumrulan g‘ore, Tiling ul g‘or arosida more. Mor yo‘q, moru mo‘r ma’vosi, Qaysi ma’vo, ulus tamoshosi. Bul’ajab bu og‘izga nash’ai may, Nash’ai may topib labing, hay-hay. Bu og‘iz qandni qilur namakob, No‘shdoru labingdadur zardob. Nishi aqrab taningga qilmas asar, Hayya zahrig‘a qayda senda xabar. Ne alamdin sanga malolatdur, Ne farog‘atda istitoatdur. Molsen, qaysi molsen, qara mol, Xo‘rdu xobing hamisha sholi faxol. Ichmog‘ung suv topilmasa ko‘lmak, Magar ul dam kelib yaqin o‘lmak. Choyxo‘rlikni qilma da’vosin, Choyxo‘rni chiqarma rasvosin. Choy uch harfdurki, chimu alif, Oxir ismini yo tutub munsif. Jimidur jomei havosi xams, Uch adaddin topib asosi xams. Moddai jam’i ahli hush erur, Hush eliga dami xuro‘sh erur. Alifi xaymai arabga sutun, Sarv qad qomati kibi mavzun. Ulfat asbobini tutib boshi, Uq kibi yo qo‘lida yonboshi. Aylamakda g‘azoli ma’ni sayd, Uqu yo choy ichida bo‘lmish qayd. Yami rohatni «yo» erur arig‘i, «YO» erur bahri zavqning balig‘i. Balig‘ ar yo‘q, alif ne deb manzil Tutti ul chashma ichra, filhosil. Surati ichra alif balig‘ yanglig‘, Mayu yam qalb aro arig‘ yanglig‘. Xoh may, xoh yam ba har taqdir, Tashna komig‘a ko‘p etar ta’sir. Senki bu kayfiyatda bebo‘sen, Bu tabiat bila qilib xo‘sen, Choy kayfiyatin qachan bilgung, Ko‘rsang af’i, ani rasan bilgung. Topmish ozor agar tani loshing, Nash’ai choydin emas boshing. Balki dardi shaqiqadin bu balo, Boshi bemag‘zinga bo‘lub paydo. Ul kasaldin taning bo‘lub ranjur, Bilmay oni, o‘zung yasab maxmur. Meni choy nash’asi, deb, etti garang, Laku fak so‘zlar ila sen kalfang, Lofi bema’ni birla aylab jo‘sh, Turfa afsonalarda jo‘shu xuro‘sh. Ko‘zi o‘ynab, ochildi og‘zi keng, Og‘zidin ochti hikmatidek yeng. Dedi:— Men choy icharga donomen, Nash’ai choyga tavonomen. Olti oydurki, odat aylabmen, Shurb soat-basoat aylabmen. Meni ham o‘zgacha dumog‘im bor, Pok ravg‘an, qaro charog‘im bor. Mol tappisidin to‘la bir uy, Yoqaman mehmonlara beo‘y. Choyjo‘sh o‘tni bir yaqosida, Laqu luq nuktalar arosida. Qaynagach choy, qaynab og‘zim ham, Baq-baqu savtidin to‘lub olam. Choyning nash’asi bu ermasmu? Nash’ai choy gangi bilmasmu? Dedim: —Ore, bale tamizingga, Ofarin, bu tamizi tezingga. Na’shai choydin topibsen zavq, Choy ma’nisidin olibsen zavq. Ahli taqlidga qachan tahqiq, Jilva ko‘rsatti chehrai tavfiq. Bo‘lma taqlid eli bila hamroz, Yel kuni zoe’ aylama ovoz. Bir shag‘ole bor erdi purnayrang, Rangi nayrang ila falak farhang. Makr bobida erdi bemonand, Hiyla bobida shaytanat farza-nd. Kunduzi sayr etib biyobonda, Kecha bo‘lsa kelurdi qo‘rg‘onda. El ko‘zi bo‘lsa uyquga moil, Sayr aylardi ko‘-bako‘ soil. Kimnikim osh o‘lub qazonida, Yoshurun uxlagan zamonida, Topib ul osh, no‘shi joni edi, No‘shi jon oshi, balki noni edi. O‘tkarurdi bu nav’ muddatlar, Xalq bo‘lmish edi base muztar. El qilib hiyla, qo‘lg‘a tushmadi hech, Kimsa birla birar to‘qushmadi hech. Yana bir kecha keldi g‘oratga, To‘‘ma istab g‘izoi quvvatga. Ko‘rdi bir kulbai eshik mahkam, Bir teshik topti, urdi uyga qadam. Ko‘kchixona edi ko‘mulgan xum, Nilufar rangi birla to‘lgan xum. Dedi:— Bu xum bori taom erur, Baxtu tole’ manga g‘ulom erur. Toptim o‘xshar taomi besohib, Dedi-yu, urdi to‘‘maga rog‘ib. Nili xum bas amiyq edi behad, Chiqmoq andin jadal bila ne had. G‘o‘ta urmoq bila bo‘lub behush, O‘zini qildi nilufar manqush. Qildi rangini nilufarga badal, Chiqti, hosilki, behad etti jadal. Dasht soriga nilufar malbus Bo‘lubon, bo‘ldi xayliga mahsus. Ori-ori, guruhi dashtiy aro Bo‘lmagan bo‘yla jonvare paydo. Ko‘rdilar nilufar libosin ani, Karkidonlar tutub harosin ani. Oldi xayli shag‘ollarni yig‘ib, Qildi ogoh, jumlasin chaqirib. Dedi: «Haq manga berdi sultonliq, Hukmronliq bila Sulaymonliq. Fil bo‘lsun va garna sheri damon, Ayladi barchaga meni sulton. Lek pinhon qiling shag‘ollig‘im, Bilmasun sher bemajollig‘im. Azm eting sher sori bo sur’at, Shakli a’jubada qaviy haybat: Turfa tunde, ajab qaviy bozu, Da’vii shohlik qilib yak so‘. Oldi farmonga tuyuru vuhush, Sizni istab, xuro‘shu aylar jo‘sh: Yoki hukmumga bosh indurmas?! Sher kimdur, yonimda to‘dai xas! Ra’di savtimdin aylagay parhiz G‘ayratim barqga urar mahmiz! Ne uchun kelmagay salomimga, Qo‘l qovushturmagay kalomimga. Haybatimdin qiling hikoyatlar, Savlatimdin soling siyosatlar. Qelsa, kelturmangiz maqomimga, Bal yiroqroqdin ehtiromimga. Bosh qo‘yub xizmatimga, bo‘lsun qul, Meni bilsun ato, o‘zini o‘g‘ul,— Deb yuborgach shag‘oldin payg‘om, Sher eshitgach, yuqusin etti harom. Dedi:— Yo rab, bu qaysi hayvondur? Hukmronlig‘da qaysi sultondur? Qodiru nosir ul erur, ori, Uldur albatta, xoliqal bori. Pashshani filzo‘r qilsa, ne kam, Sherni sho‘r agar qilur, ne sitam...
| |
| Просмотров: 1210 | |
